Vroeg ploegen geeft bodem tijd voor herstel

'De laatste jaren adviseerde ik telers juist om later te ploegen, maar het was in oktober zo mooi droog dat ik nu juist erop aanstuurde om vroeg te ploegen', zegt Christoffel den Herder, specialist bodembewerking van Ceres Horti Advice. Volgens hem zat er door de natte herfst van 2023 en het natte voorjaar van 2024 op veel percelen in vooral Flevoland een harde laag in de ondergrond.

Deze verdichte laag is met name ontstaan op kleigronden vanwege de zware oogstomstandigheden in 2023 en vervolgens een relatief nat groeiseizoen. De bodemspecialist stelt dat de waterafvoer op veel plekken matig was door deze laag, die net boven de ploegzool zat. 'Door vroeg te ploegen, krijgt de bodem tijd om aan de oppervlakte te verweren. Dat is een actieve manier om gronden te laten opknappen. Een stevige vorstperiode nu zal een hoop goed maken.'

Woelpoot

Ook gewastelers die niet ploegen, hebben afgelopen herfst volop geprofiteerd van de gunstige omstandigheden. 'In oktober is veel herstelwerk verricht met een woelpoot', zegt Den Herder. 'Door dieper en intensiever te woelen dan normaal, zijn storende lagen losgetrokken en is de waterafvoer verbeterd.'

Zelfstandig bodemadviseur Coen ter Berg constateert dat het groeizame weer afgelopen zomer heeft bijgedragen aan structuurherstel. 'Vooral zwaardere gronden met een laag organischestofgehalte waren bij de start van het groeiseizoen compact geworden door de stevige regenbuien. Door de goede gewasgroei zijn tot mijn verbazing veel percelen in de loop van het seizoen opgeknapt.'

Begin 2024 stonden sommige percelen helemaal blank of stonden diepe rijsporen tot bovenaan vol met water. Boeren probeerden later in het voorjaar met kunst-en-vliegwerk nog wat van die gronden te maken, met wisselende resultaten tot gevolg.

Maar volgens Ter Berg heeft ook op die plekken de goede gewasgroei positief bijgedragen aan structuurherstel. 'Doordat het vaak regende, bleef de groei aan de gang. De opbrengsten waren niet top. Toch is er meer gegroeid dan ik vooraf had verwacht.'

Eerder dan normaal

Net als Den Herder ziet ook Ter Berg dat veel telers op zwaardere gronden eerder in het najaar hebben geploegd dan normaal. 'Dat is een goede actie geweest, zeker voor gronden die een afslibbaarheid hebben van minstens 35 procent en door de zware oogstomstandigheden in 2023 stijf en compact waren geworden. Deze bodems krijgen mooi de tijd om te verweren en herstellen.'

Daar waar niet is geploegd, hebben telers meer groenbemesters gezaaid dan normaal. Onder meer om de structuur te herstellen. 'Door het vochtige groeiseizoen is het bodemleven inactief geworden', zegt Den Herder. 'Vooral bacteriën raakten door de zuurstofloze grond inactief. Mede daardoor kwam de mineralisatie niet op gang. Van een deel van de stikstof die is vrijgekomen, profiteren nu de groenbemesters.'

Ethiopische mosterd

Het valt de bodemspecialist op dat telers in hun groenbemesterkeuze vaker kiezen voor Ethiopische mosterd in plaats van gele mosterd. Voordelen van Ethiopische mosterd zijn de goede vorstbestendigheid en de potentie voor een diepere beworteling.

Die diepere beworteling bleef het afgelopen groeiseizoen achter, merkt Ter Berg op. 'De wortels worden lui als ze boven in de bouwvoor goed bij het vocht kunnen.' Verbetering van de bodemstructuur kan bijdragen aan uitbreiding van het wortelstelsel. 'Planten kunnen dan water en voeding beter opnemen. Door het matige wortelstelsel konden veel gewassen in seizoen 2024 niet beschikken over vrijgekomen nutriënten.'

Vooral het gebrek aan elementen als borium en zwavel was goed terug te zien, zegt Den Herder. Uit bodemonderzoek van Eurofins blijkt dat er in veel bodems nu ook een gebrek is aan calcium. 'In het onderzoek letten we vooral op de bezetting van het klei-humuscomplex (CEC)', zegt bodemkundige Arjan Reijneveld van Eurofins.

'Als er te weinig calcium (Ca) aan het klei-humuscomplex is gebonden, dan is de kans op een minder rulle structuur groot. We zien dat de Ca-CEC-status op veel percelen aandacht verdient. Bij een lage zuurgraad (pH) kan kalk zowel de pH als de Ca-CEC-status verbeteren. Wanneer de pH al op niveau is, dan is het beter om gips, schuimaarde of brandkalk uit te rijden', adviseert de bodemkundige. 'Deze producten verhogen de pH-waarde niet verder, maar brengen wel het calcium- en magnesiumgehalte omhoog.'

Reijneveld benadrukt dat de toediening met mate moet gebeuren. De bodem kan een te grote gift niet aan en elementen spoelen dan eerder uit. Ook is de timing van belang. Bij bodemverbetering onder slechte omstandigheden kan er juist schade optreden en wordt de beworteling en dus de opname van water en nutriënten belemmerd.