Afspoeling belangrijke emissieroute van middelen naar oppervlaktewater

Uit het onderzoek blijkt verder dat de hoeveelheid water die oppervlakkig kan afspoelen van percelen sterk verschilt per grondsoort. Ook hebben weersomstandigheden invloed op de effectiviteit van maatregelen tegen perceelsafspoeling. Opmerkelijke uitkomst is dat er nauwelijks nitraat en fosfaat worden aangetroffen in het afgespoelde water.

De onderzoekers hebben de hoeveelheid afspoelend water gemeten van percelen met lichte zavel in de Noordoostpolder en zware zavel in Oostelijk Flevoland. In de Noordoostpolder is in 2023 praktijkonderzoek uitgevoerd waarbij twee maatregelen in zes herhalingen zijn toegepast en vergeleken met plots zonder maatregelen. De twee maatregelen betreffen woelen en het aanbrengen van een zogeheten wafelpatroon.

Naast de hoeveelheid afspoelend water is ook de kwaliteit hiervan gemeten. Op andere plekken is praktijkervaring met diverse maatregelen opgedaan en zonder herhaling gemeten aan afspoeling. Daarnaast is het effect van maatregelen op de gewasopbrengst onderzocht in aardappelen, peen, witlof en zaaiuien.

Sterke verschillen per grondsoort

De hoeveelheid afspoeling blijkt al drie jaar op rij sterk te verschillen per grondsoort. Dit loopt uiteen van enkele tientallen liters op de zware zavelgrond in Oostelijk Flevoland tot duizenden liters water per hectare per bui op afspoelingsgevoelige lichte zavelgronden in de Noordoostpolder.

Het onderzoek toont aan dat bodemkwaliteit en -eigenschappen de basis vormen om afspoeling te verminderen. Ook het hoogteverschil, het type gewas en de hoeveelheid en intensiteit van de neerslag zijn van invloed op afspoeling.

Wisselend beeld maatregelen

De inzet van de wafelrol op de lichte zavel in het warme en droge jaar 2022 zorgde voor maar liefst 75 procent minder afspoeling bij grote buien. Maar in het natte jaar 2023 was de effectiviteit van deze maatregel anders. In juli zorgde de wafelrol nog wel voor vermindering van afspoeling, maar vanaf augustus was er geen effect meer te zien.

Verder was bij toepassing van de woelpoot op lichte zavelgronden elk jaar verbetering van de bodemstructuur zichtbaar. In 2021 en 2022 was geen significant effect op de afspoeling te zien, in 2023 zorgde de woelpoot in juli voor minder afspoeling, in de maanden daarna vond juist meer afspoeling plaats.

Infiltratiegreppels verminderen oppervlakkige afspoeling

De onderzoekers vergeleken afgelopen jaar ook het effect op de afspoeling van een met zand en compost gevulde en een dubbele infiltratiegreppel. Daaruit bleek dat infiltratiegreppels de oppervlakkige afspoeling verminderen, maar dat de mate waarin sterk afhankelijk is van de inrichting van de greppel. Een greppel is niet altijd voldoende om het afspoelende water op te vangen.

Tot slot laat het onderzoek zien dat de aangetroffen concentraties in het afspoelende water kan leiden tot overschrijding van de waterkwaliteitsnorm. Er zijn nauwelijks nitraat en fosfaat waargenomen, maar wel alle gewasbeschermingsmiddelen die op het proefperceel zijn toegepast. Deze middelen werden in verschillende concentraties in het afspoelende water teruggevonden, ook nog in de maanden nadat ze waren toegepast.