Van producent naar voedselbank in een klik

Achtergrond Utrecht Remko Ebbers 20 jan 2025 om 06:30uur

De aanvoer verbreden door meer boeren en telers te betrekken bij voedselbanken. De Groente & Fruitbrigade werkt daarvoor in Utrecht samen met de stichting Prachtige Projecten van investeerder Rivoir Capital. De oplossing is een app.

Van+producent+naar+voedselbank+in+een+klik

Het begon allemaal een jaar geleden. Provincie Utrecht zocht naar een manier om de instroom van vers en gezond voedsel voor alle zeventien Utrechtse voedselbanken structureel te verbeteren. Via het open innovatieplatform U-Forward hielden vijftien organisaties een pitch. Winnaar werd de Groente & Fruitbrigade, een vrijwilligersorganisatie die sinds 2018 een groot deel van de logistiek verzorgt voor de voedselbanken in Nederland.

De brigade verzamelt groenten en fruit die qua vorm, grootte of kleur niet voldoen aan de criteria van afnemers en levert deze af bij voedselbanken. Door meer kleinere regionale en lokale telers en sorteerbedrijven te betrekken bij de Utrechtse voedselbanken wil ze het aandeel van gezond en vers voedsel vergroten.

'Eerst waren er intern wel stemmen die vreesden dat het allemaal te ingewikkeld zou worden', zegt Mary van Hoek, bestuurslid van de Groente & Fruitbrigade. 'De provincie is altijd ingewikkeld, vonden sommige bestuursleden. Maar ik heb gezegd: gewoon inschrijven, dit is wat we altijd doen.'

Veel van de onbezoldigde bestuursleden van de Groente & Fruitbrigade hebben een achtergrond in de groente- en fruithandel. Zo is bestuurslid Mart Valstar oud-CEO van Best Fresh Group. Voorzitter Gert Mulder was directeur van brancheorganisatie GroentenFruit Huis. De lijntjes met de grote spelers in de sector zijn dus kort.

'Er zijn ook best veel kleine telers en verwerkers die incidenteel een partij willen leveren aan een voedselbank, maar dat zijn geen ladingen van tientallen pallets', legt Van Hoek uit. 'Zij weten niet zo goed hoe ze dat aan moeten pakken. Grote bedrijven hebben dat gewoon in hun systeem zitten. Wij willen naar een brede basis met voorspelbaar en stabiele aanvoer van groente en fruit naar de voedselbanken. Door kleine partijen aan elkaar te rijgen moet dat kunnen.'

Minder verspilling hindert voedselbanken

Voedselbanken hebben concurrentie uit een onverwachte hoek: de strijd tegen voedselverspilling. Die zorgt ervoor dat er steeds minder overschotten naar de voedselbanken kunnen. Ook zijn er allerlei ideële initiatieven om onverkoopbare groenten en fruit toch te verwaarden. Het zorgt ervoor dat afzetorganisatie The Greenery afgelopen jaar slechts dertien pallets overtollige groenten kon leveren aan voedselbanken. 'Onze leden willen hun productie zo goed mogelijk verkocht zien', zegt Harm-Jan Eikelenboom, manager marketing en communicatie bij The Greenery. 'Al hebben ze liever dat we doneren dan weggooien.' De organisatie sponsort overigens de voedselbanken door ook producten te doneren uit de normale stroom. 'Er zijn enorme stappen gezet tegen voedselverspilling', erkent ook Ivo Joosten van de Vereniging van Voedselbanken Nederland. 'Dat merken wij zeker in de aanvoer. Gelukkig zijn er initiatieven als de stichting Voedselvangnet waardoor wij met subsidie voedsel kunnen kopen.'

Punt is natuurlijk wel hoe die kleine telers, snijderijen en verpakkers van verswaren snel in contact komen met een voedselbank. Soms weten ze de weg toch te vinden door hun persoonlijke netwerk. Maar de beslissing dat er een partij over is, valt vaak op de werkvloer. Het gaat om versproducten, dus een druk-op-de- knopsysteem is wel handig.

In de Utrechtse pitchserie zat ook een voorstel voor een app van de broers Martijn en Albert Klinkhamer. Dat was te schematisch om te winnen, maar in combinatie met de eigen plannen denkt de Groente & Fruitbrigade toch ook een winnaar te hebben.

Digitale innovatieprojecten

Martijn Klinkhamer is eigenaar van Rivoir Capital, een investeerder in vooral infrastructuur. Zijn broer Albert is consultant bij bureau Boerenverstand. Geen achtergronden die meteen denken aan een app tegen voedselverspilling, al is Albert Klinkhamer wel bij digitale innovatieprojecten betrokken geweest.

Het is dan ook een persoonlijk initiatief van de twee broers. 'Heel toevallig hadden mijn broer en ik het net over oplossingen voor voedselverspilling gehad, toen ik de oproep van provincie Utrecht zag', vertelt Albert Klinkhamer. 'We wonnen toen niet, dus het is een leuke verrassing dat we de app nu toch kunnen ontwikkelen.'

De ontwikkeling van de app is in een stichting ondergebracht: Prachtige Projecten. 'Het moet duidelijk zijn dat de subsidie van de provincie niet naar een commercieel bedrijf gaat', verduidelijkt Klinkhamer. 'We zijn nu bezig met het opzetten van een projectteam. Er zijn softwareontwikkelaars nodig en een projectmanager. Als dat staat gaan we met boeren, kwekers en voedselbanken om tafel om te vragen waar zij nu echt mee geholpen zijn. Hopelijk hebben we rond de zomer een werkend concept.'

Vrijwilligers

In eerste instantie gaat de aandacht bij de ontwikkeling uit naar kleine telers of snijderijen die een restpartij willen doneren. 'Aan de andere kant werken de Groente & Fruitbrigade en de voedselbanken met vrijwilligers. Zij moeten er meteen mee aan de slag kunnen zonder dat zij een training van twee weken moeten volgen', vindt Klinkhamer. 'Ook als zij maar twee uur in de week voor de voedselbank werken.'

Waar ook over nagedacht wordt, is hoe de weg naar de lokale voedselbank zo kort mogelijk wordt gehouden. Moet bijvoorbeeld alles wat telers aanbieden via de Groente & Fruitbrigade? 'Een pallet met gesneden groente kan direct naar een voedselbank in de buurt worden geleid, vindt Mary Van Hoek.

Hoewel het gaat om een Utrechts project blijft de app niet beperkt tot die provincie. 'Wij willen een eerlijke verdeling van voedsel over het land', zegt Van Hoek. 'Het kan niet zo zijn dat in Utrecht de keuze enorm is en er niets is in Groningen. Daarom maken we een case die we ook kunnen laten zien in andere provincies.'

4 miljoen kilo voedsel in 'supermarktmodel'

In Nederland zijn 179 voedselbanken die worden gerund door 14.000 vrijwilligers. Dat zijn zelfstandige organisaties, ondersteund door een servicekantoor van de Vereniging van Voedselbanken Nederland. Die maakt onder meer afspraken met grote bedrijven als HAK, die voedsel doneren voor voedselbanken. Op lokaal en regionaal niveau maken de voedselbanken zelf afspraken met producenten.'Van oudsher worden door voedselbanken pakketten gemaakt, maar steeds meer vestigingen gaan over naar een supermarktconcept waar klanten kunnen winkelen. Dat zorgt er aan de ene kant voor dat er flexibeler omgegaan kan worden met het aanbod. Niet iedereen wil een kilo aardappelen. Aan de andere kant hebben ook mensen met een (te) kleine beurs het recht op keuze', zegt Ivo Joosten van Voedselbanken Nederland. In 2024 verdeelden de voedselbanken 4 miljoen kilo eten.