Waarom boeren in De Peel botsen met beleidsmakers

De boerenbedrijvigheid in De Peel neemt in ijl tempo af. En het gemor tegen de, in de ogen van veel boeren, te groene koers van de overheid neemt alsmaar toe. Met name na de benoeming van De Peel tot Natura 2000-gebied.

Een interessante situatie voor Ina Dijstelbloem, die drie jaar geleden begon aan de studie Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam. 'Ik wilde eigenlijk de relatie tussen mens en natuur onderzoeken. Specifiek in De Peel, omdat boeren daar te dealen hebben met toenemende droogte', licht Dijstelbloem toe.

Maar al snel merkte ze dat er in het gebied een diep wantrouwen jegens de overheid heerst. 'Dat vond ik heel interessant. Want waar komt dat gevoel vandaan? Wat voedde dat wantrouwen? Dus toen ben ik daar verder ingedoken.'

Om de onrust te begrijpen, moeten we volgens Dijstelbloem beseffen dat de voorouders van de huidige generatie boeren eigenhandig turf staken en natuur ontgonnen. 'Ze hebben dus letterlijk hun eigen biotoop gecreëerd, en ook de kanalen om het turf te vervoeren zijn met de hand gegraven. De boeren beschouwen het gebied dan ook echt als hun grond.'

Veel subsidies

Jaren geleden kwam de overheid ineens met beleid om de omliggende natuur terug te brengen in de oorspronkelijke staat, met alle restricties en verboden tot gevolg. Van Dijstelbloem: 'Dan is het logisch dat de boeren denken: waar zijn ze mee bezig daar in Brussel en Den Haag? Het feit dat er veel subsidies voorhanden zijn om de natuur te herstellen, voedt het wantrouwen in de overheid extra.'

Dijstelbloem was voor haar onderzoek veel in het gebied en sprak met boeren, beleidsmakers, waterschappen en natuurorganisaties. Daaruit werd duidelijk dat de boeren volgens een heel ander ritme leven dan de beleidsmakers. 'Boeren leven en werken van oorsprong met de biologische cycli van de natuur', legt ze uit.

Dat is volgens Dijstelbloem een totaal andere manier dan de lineaire cyclus waarin beleidsmakers opereren. 'Die krijgen van Europa de opdracht om zoveel hectare natuur te herstellen binnen een bepaalde periode. Zij werken niet direct met de natuur of met mensen in de regio, maar met processen, systemen en berekeningen.'

Onderdeel van omgeving

Dit gegeven veroorzaakt volgens de antropoloog de groeiende kloof tussen boeren en beleidsmakers. Maar het gaat dieper dan dat. 'Werken volgens een natuurlijke cyclus betekent ook dat je als mens contact hebt en houdt met de omgeving, omdat je daar zelf onderdeel van bent. Daar heb je dus rekening mee te houden. Als je van oorsprong sterk volgens deze cyclus leeft, direct verbonden bent met elkaar in de gemeenschap en aan de grond, dan maakt dat je sterk, als gemeenschap en als individu.'

Als die persoon vervolgens te maken krijgt met een beleidsstuk, dan roept dat onrust op omdat het tegennatuurlijk is, legt Dijstelbloem uit. 'Boeren hebben niet meer te maken met de mensen met wie ze in direct contact afspraken maken en een toekomst vormgeven. Ze krijgen dan te maken met een juridisch systeem waar ze niet tegen opgewassen zijn, maar dat wel hun toekomst bepaalt. Het gaat in tegen de mores van de gemeenschap waar volgens de boeren het praatcircus altijd goed werkte.'

Tel daar het gebrek aan inleving van beide partijen bij op en het recept voor een potje hakken in het zand is geschreven. 'Boeren hebben het gevoel dat de theorie niet klopt met wat ze zien in de praktijk. Beleidsmakers zitten soms diep in de theorie en hebben door deadlines geen tijd om plannen in de praktijk te toetsen. Dat lineaire proces gaat alleen maar sneller, maar de natuurlijke cyclus kun je niet versnellen. Kalenderlandbouw is een duidelijk voorbeeld van hoe theorie en praktijk botsen.'

Dit frustreert de boeren in De Peel enorm, ervoer Dijstelbloem tijdens de gesprekken die ze voerde. De mentaliteit van de bewoners speelt daarbij ook een rol. 'Ze zijn hier van oudsher op zichzelf en lossen hun problemen zelf wel op. De mensen zijn in de regel harde werkers, rauw en erg streetwise. Niet zwart-wit hoor, integendeel. Ze zijn meedenkend en goed op de hoogte van wat speelt in de buitenwereld.'

Nader tot elkaar komen

Dit probleem constateren is één. Maar Dijstelbloem heeft ook ideeën hoe beide partijen weer nader tot elkaar kunnen komen. 'Initiatieven mogen van onderop komen en overheden kunnen die ondersteunen en mee helpen ontwikkelen. Daarvoor moeten ze erkennen dat ze te maken hebben met diverse systemen: het lineaire versus het cyclische, het ongebonden versus gebonden aan grond en gemeenschap, korte termijn versus lange termijn.'

Ook voor boeren en tuinders is er werk aan de winkel om de kloof te dichten. Dijstelbloem: 'Laat je kracht en goede wil zien. Er zijn meer verbinders nodig. Het mag meer vanuit de regio, de sector en de bedrijven daaromheen komen; de overheid wacht op een toekomstvisie van de boeren, hoorde ik. Denk in oplossingen, samenwerking en wees realistisch: de samenleving en omgeving veranderen, daar moet je als boer ook mee dealen'.

Door al die gesprekken en wandelingen in De Peel zag Dijstelbloem dat er veel mooie dingen gebeuren. 'De overheid moet ook meer naar het grote plaatje kijken. De focus ligt nu op natuurherstel, maar wonen, welzijn en de boeren zijn ook belangrijk voor deze regio.'