Friese teler wil met antiverziltingsdrainage langer zoetwater vasthouden

Op zijn percelen, die op zo'n 10 kilometer van de zee liggen, heeft Sipma te maken met bodemdaling en zoutwater. Binnen het project Zoet op Zout werkt de akkerbouwer samen met onder meer het onafhankelijke adviesbureau Acacia Water aan de mogelijkheden om verzilting tegen te gaan. Ze kijken hoe hij als akkerbouwer gebruik kan blijven maken van de beschikbare zoetwatervoorraad.

De drainage op het betreffende kleiperceel bij de Friese ondernemer is door de hoge kweldruk nu meer verdiept aangelegd. Het is mogelijk het peil minimaal op te zetten tot 1 meter onder het maaiveld. De drainagebuizen zijn aangesloten op een verzamelleiding met een put om het zoete water op te vangen.

Hierdoor wordt de zoetwatervoorraad vergroot en kan het regenwater beter worden vastgehouden. Tegelijkertijd blijft het op de huidige drainagediepte van 1,3 meter mogelijk goed te ontwateren. Dat is belangrijk om natschade te voorkomen.

Volgens Sipma was de aanpassing aan zijn bestaande drainagesysteem snel klaar. 'Het meeste werk was het uitgraven van de verzamelleiding en het aansluiten van alle buizen', vertelt hij tijdens een rondgang eind oktober op het perceel.

De akkerbouwer kan de vastgehouden watervoorraad in drogere periodes goed gebruiken en ook kan hij het volume inzien op zijn computer, al moet hij zich daar deze winter nog wat meer in verdiepen. Omdat de antiverziltingsdrainage richting het einde van het seizoen is aangelegd, heeft Sipma het nog niet goed kunnen testen.

Vanuit Acacia Water is veldwerkcoördinator Perry Mooij betrokken bij het verziltingsproject. In zijn presentatie bestempelt hij dat een boer zoals Sipma, die maatregelen neemt tegen verzilting, waterbeheer meer in eigen hand heeft en minder afhankelijk wordt van het waterschap. Vooral dat eerste is cruciaal, zegt Mooij.

Weerbaarder tegen extremen

'Door klimaatverandering krijgen boeren vaker te maken met langere periodes van droogte en hevigere neerslag in een kortere periode', meldt de veldwerkcoördinator. 'Als boeren zelf meer op perceelsniveau kunnen sturen, dan zijn ze weerbaarder tegen extremen.'

Zo verdwijnt in kustgebieden bij droge perioden in de zomer de bovenste laag met zoetwater in de bodem en trekt het zoute water op tot in de wortelzone van de gewassen. Dat kan leiden tot flinke schade.

Omdat Sipma het belangrijk vindt inzicht te krijgen in de zouttoestand, wordt op het perceel waar antiverziltingsdrainage is aangelegd het EC-gehalte, ofwel het zoutgehalte, gemeten van het oppervlaktewater. Daarnaast wordt verderop in het perceel het EC-gehalte van het grondwater en het bodemvocht gemeten.

Sipma: 'De kans is groot dat mijn vader en opa hier vroeger ook al hebben geboerd met zoutwater, maar zij hebben dat nooit geweten. Nu kan ik bijvoorbeeld aan het waterschap met gegevens laten zien wat de gehalten zijn. Dat kan handig zijn als ik wil beregenen of het slootwater wil laten doorspoelen.'

Overigens kan de akkerbouwer met het systeem van Acacia Water ook de nutriënten in zijn bodem meten. 'Mogelijk kan ik daar gegevens uithalen waarmee ik beter kan sturen op die nutriënten. Dat maakt het systeem nog interessanter', vindt de Fries.

Is drainage rendabel?

Of de aanpassing van het drainagesysteem bij Sipma rendabel is, blijkt op dit moment nog lastig te bepalen. Volgens econoom Joren Verbist van Acacia Water, die de kosten en opbrengsten bij verschillende systemen en opties doorrekende, komt dat onder meer doordat er weinig praktijkdata beschikbaar zijn.

Vooral de opbrengstkant is moeilijk te kwantificeren. 'Het schadebeeld van droogte en verzilting is lastig te onderscheiden. Alleen het EC-gehalte van het drainwater kan een indicatie zijn', zegt Verbist.

'Aan de kostenkant is de totale kostenpost bijvoorbeeld afhankelijk van het verschil in management, maar ook of een ondernemer een compleet nieuw systeem aanlegt of dat het bestaande systeem wordt aangepast', vervolgt de econoom.

Verbist meldt dat bij de aanleg van een compleet nieuw drainagesysteem de voornaamste reden voor het kostenverschil het aansluiten op de verzamelleiding is. De keuze voor het systeem van de stuwput weegt in het geval van antiverziltingsdrainage of peilgestuurde drainage ook zwaar mee aan de kostenkant.