Innovatie reden voor lage kostprijs van tulp

Een van de bedrijven die alle ontwikkelingen in de tulpensector wel heeft meegemaakt en misschien wel aangejaagd, is tulpenveredelaar en -kweker J.A. Borst in het Noord-Hollandse Obdam. Oprichter Jaap Borst teelde in 1910 alleen groenten. Zijn zoon Jan Borst begon met de tulpenteelt en had als bijnaam 'Jan Tulp'.

Pas in 1988 werd die tak zo groot dat ze afscheid namen van de groenten. De huidige eigenaar is Jos Borst, zoon van Jan Borst. Het bedrijf is inmiddels uitgegroeid tot 220 hectare teelt in Nederland en 50 hectare in Chili en Nieuw-Zeeland. In de periode van 1 oktober tot 1 mei trekken ze 50 miljoen bloemen.

Menno Boots is verantwoordelijk voor de broeierij en werkt sinds 2001 bij Borst Bloembollen. In dat jaar had het bedrijf zo'n 30 hectare tulpen en een productie van circa 1,8 miljoen stelen. Boots: 'De eerste grote verandering was de nettenteelt. De opkomst daarvan was begin jaren negentig. Hierdoor konden de tulpen machinaal gerooid worden en nam de schaalvergroting enorm toe. Daarvoor was het moeilijk om arealen groter dan 10 hectare op tijd te oogsten.

Het was ook de tijd van de opkomst van de kuubskisten en heftrucks. Grotere, hogere schuren met grotere koelcellen, blikt Boots terug. Borst Bloembollen investeerde in alle technieken. De volgende stap, belangrijk voor de broeierij, was de bosmachine. 'Door te kiezen voor deze sorteermachine werden we minder afhankelijk van de kwaliteit van de mensen in de schuur. De machine bepaalt de kwaliteit.'

De laatste ontwikkeling in de broeierij was de waterbroei, die deed zijn intrede vanaf 2000. Hiermee werd de hygiëne van de broei veel beter. Dit omdat het water altijd gereinigd wordt en de kratten eenvoudig schoon te maken zijn. 'Alle stappen zijn per steel kostprijs verlagend en arbeidsproductie verhogend. Je ziet wel dat veel investeringen alleen terugverdiend kunnen worden bij een bepaalde schaalgrootte', licht Boots toe.

Ziek zoeken

Voor de nabije toekomst liggen mogelijke besparingen op het land. Een arbeidsintensieve klus is het 'ziek zoeken', waarbij mensen langs de bloeiende tulpen lopen om eventuele zieke exemplaren dood te spuiten of te verwijderen. De robot die dit werk kan overnemen is al sinds 2020 op de markt en functioneert steeds beter. Maar de investering per hectare is nog erg hoog.

Boots voorziet grote uitdagingen als het pakket aan gewasbeschermingsmiddelen verder krimpt. 'Luizen zijn een groot probleem vanwege de verspreiding van het tulpenmozaïekvirus. De tulpensector heeft nog geen gentechniek om commerciële resistente rassen te produceren. Verder lijkt er sprake van een toename van de bollenmijt en de galmijt.'

De sector moet er volgens de werknemer van Borst Bloembollen nog achter zien te komen hoe die ziekten bestreden moet worden. Het enige middel dat nu is toegestaan, wordt per 2025 verboden.

Goede wil

Boots benadrukt dat de sector van goede wil is en toe wil naar een milieuvriendelijkere bollenteelt. 'In de broeierij is het gebruik van chemie al minimaal. Dankzij de waterbroei en de hoge bedrijfshygiëne groeien de bloemen in vier weken ziektevrij uit de bol.'

Moderne tulpenkassen hebben verwarming tot 20 graden Celsius en geen belichting maar schermen tegen te hoge instraling. De eerste opplant- en plukrobots zijn actief. De arbeidsbehoefte neemt steeds verder af. Maar nu maakt de sector nog veel gebruik van buitenlandse arbeidskrachten. Borst Bloembollen kent geen gebrek aan medewerkers. Boots: 'Dat is een kwestie van een goed cao-salaris, doorgroeimogelijkheden en de luxe huisvesting.'

Arjen Groeneveld, die sinds 1998 veilingmeester is van de productgroep Tulp, pioenen en snijhortensia's bij Royal FloraHolland, denkt dat van de tulpen maximaal 40 procent voor de klok komt. 'Tulpenkwekers waren de eerste groep die protesteerde tegen de hoge afzetkosten via de veiling toen de rechtstreekse handel op gang kwam.'

Belangrijk product

Groeneveld geeft aan geen zicht te hebben op alle tulpenkwekers in Nederland. 'Want de bedrijven die alles rechtstreeks aan de retail leveren, zijn geen lid meer. Ondanks deze ontwikkeling blijft de tulp een belangrijk product voor FloraHolland.' Er staat volgens de veillingmeester niet voor niets een tulp in het logo van de veiling.

De tulpen die nog wel voor de klok komen, hebben een zwaardere kwaliteit. Voor de klok komen de tulpen tot ver boven de 45 gram. Retailtulpen hebben een ondergrens van 22 gram.

Het is dit jaar nog wel de vraag of er voldoende tulpen beschikbaar zijn. Bovendien is het assortiment enorm uitgebreid in de laatste twintig jaar. Naast de enkelbloemige zijn er ook dubbelbloemige rassen, gekartelde tulpen en 'parkieten'. Een kleine productgroep is de coronet-tulp, in de vorm van een kroon.

De sector groeit in aantallen hectares, al is de bolproductie in de laatste jaren gestagneerd. Dat geldt dus ook voor de aanvoer van snijtulpen. Slechte teeltresultaten door weersomstandigheden zorgde in broeiseizoen 2023-2024 voor 18 procent minder aanvoer. Voor de bloemproductie in 2024-2025 wordt een verdere daling verwacht van nog eens 20 procent.

De prijsvorming laat wel een stijging zien. Voor 2025 staat de prijs voor termijnvoorverkoop op 19 tot 20 cent per steel. Dit compenseert voor een deel de kleinere aanvoer.