'Sectoren verdienen vakgericht onderwijs'

Achtergrond Economie Johan Boonen 30 okt 2024 om 13:00uur

Binnen het groene onderwijs is de interesse voor sectorgerichte opleidingen tanende. Steeds vaker kiezen studenten voor bredere studies. Tegelijkertijd wordt een opleiding als Varkens- en pluimveehouderij nog steeds gekoesterd.

%27Sectoren+verdienen+vakgericht+onderwijs%27

Vier eerstejaarsstudenten telt de studie Varkens- en pluimveehouderij aan Aeres Hogeschool in Dronten dit jaar. Ook vergeleken met voorgaande jaren is dat een mager aantal. Wat zegt dit over de positie van sectorgerichte studies binnen het groene onderwijs?

'Niet alles', benadrukt studieleider Marrit van Engen van Aeres. 'Sinds kort is het mogelijk om binnen Aeres te kiezen voor een associate degree. Dit is een tweejarige praktische hbo-studie, speciaal voor mbo'ers die zich verder willen ontwikkelen. Hier zitten nog eens zeven studenten die geïnteresseerd zijn in pluimvee en varkens. Onze associate degree kannibaliseert in zekere zin de vierjarige studie Varkens- en pluimveehouderij.'

Tegelijkertijd zijn er wel zorgen bij Van Engen. 'Met de grote daling van het aantal bedrijven en het ongewisse toekomstperspectief van de sector komt de positie van Nederland als kennisland op het gebied van varkenshouderij in het geding.'

Blijk van waardering

Ondanks het kleine aantal studenten blijft ze de studie aanbevelen. 'We bieden de opleiding Varkens- en pluimveehouderij aan omdat Aeres deze sectoren waardeert. Ze verdienen vakgericht onderwijs.' Het voortbestaan van de opleiding is niet in het geding, benadrukt ze nogmaals.

De studie bestaat voor een kwart uit vakken als voeding, welzijn, huisvesting en fokkerij. De locatie in Dronten kent zelfs een gesloten varkensbedrijf met dertig zeugen waar studenten alle aspecten van het vak leren. Van Engen: 'Deze opzet biedt ruimte voor de ontwikkeling van eigen ideeën. Daarnaast is tijdens de opleiding veel aandacht voor bijvoorbeeld ondernemerschap en bedrijfsovername.'

Van Engen ziet dat steeds meer studenten een brede bedrijfskundige opleiding verkiezen boven studies waarin het primaire bedrijf centraal staat. Dit in de veronderstelling dat ze het technische deel van het vak vanuit thuis al onder de knie hebben. Of omdat die kennis later kan worden opgedaan via cursussen. 'Allemaal denkfouten. De sector kampt met een tekort aan geschoolde mensen in de varkenshouderij. Al jaren.'

Tekst gaat verder onder kader

Veel aandacht voor pure vaktechniek is essentieel

'Het beschikken over voldoende stalkennis blijft voor onze leerlingen heel belangrijk.' Wim Vugteveen, docent Veehouderij aan Yuverta in Horst, benadrukt dat de mbo-opleidingen veehouderij (pluimvee, varkens, melkvee) van Yuverta veel aandacht blijven schenken aan pure vaktechniek, zoals het spenen van biggen. 'Die kennis hebben leerlingen nodig. Niet alleen als ze straks het ouderlijk bedrijf willen overnemen, maar ook wanneer ze later in een adviseursfunctie terechtkomen.'
Yuverta verzorgt op drie locaties veehouderijopleidingen: in het Utrechtse Houten (melkvee), in het Brabantse Boxtel en in het Limburgse Horst (melkvee, varkens, pluimvee). Het aantal leerlingen dat kiest voor de intensieve veehouderij fluctueert van jaar tot jaar, maar Vugteveen ziet wel een licht dalende lijn door de jaren heen.
Wel kiezen steeds meer meiden voor veehouderij: van 10 procent in het verleden tot 30 à 40 procent nu. 'Het eerste jaar komen bij ons alle sectoren aan bod, vervolgens kiest men een richting.' Dit jaar zijn 97 veehouderijleerlingen van start gegaan in Boxtel en Horst. Het tweede jaar varkenshouderij telt nu 27 leerlingen, het derde jaar 16.

Een teruglopend aantal studenten past overigens in een bredere trend. Oorzaak hiervoor is het dalende geboortecijfer in Nederland sinds het jaar 2000. Vrijwel alle Nederlandse hbo-instellingen en universiteiten zien minder studenten. Daar komt volgens Eric Douma, portefeuillehouder Ondernemerschap & onderwijs bij LTO Nederland, nog bij dat er steeds minder kinderen van boerenafkomst zijn.

Desondanks zit Douma niet bij de pakken neer. 'We willen de sector interessant houden voor de nieuwe generatie. Dat begint al op de basisschool. Veel kinderen komen dan voor het eerst in aanraking met de sector, bijvoorbeeld tijdens uitstapjes naar een boerderij. Daar kan het zaadje worden geplant voor een latere carrière in voedsel en groen. En daar kunnen onze leden echt een verschil maken.'

Rol van ondernemers

Ook in het voortgezet onderwijs, mbo en hbo is de rol van agrarisch ondernemers belangrijk, onderstreept Douma. 'Neem deel aan open dagen. Stel je bedrijf beschikbaar voor maatschappelijke stages. Laat onderwijsinstellingen onderzoek doen op je bedrijf.'

Nu het tekort aan geschoold personeel toeneemt, bewandelt de sector nieuwe wegen. Voorbeeld is het platform 'Beter uitzicht', dat in april is gelanceerd. Doel is om werkenden zonder passende opleiding of ervaring enthousiast te maken voor een overstap naar de land- en tuinbouw. Douma: 'Steeds meer mensen switchen op latere leeftijd naar een compleet ander werkveld. Op die doelgroep mikken we.'

Ook nemen sectoren meer zelf het initiatief op het gebied van kennisontwikkeling, deels gefinancierd vanuit het arbeidsmarktfonds van Colland. Voorbeelden zijn Talentboom, Fruit Tech Campus en stichting Kennis Platform Varkenshouderij (KPV). Doel van deze initiatieven is het op peil houden van vakkennis en het stimuleren van 'een leven lang leren'.

Tekst gaat verder onder kader

'Met deze opleiding kan ik nog alle kanten uit'

Het ouderlijk zeugenbedrijf overnemen? Laura Kuijsten (17) uit het Limburgse Montfort weet het nog niet. 'Momenteel komt er heel veel op de sector af, dat zorgt voor veel onzekerheid. Ik aarzel nog over overname.' Daarom heeft ze na haar vmbo niet gekozen voor de mbo-opleiding Veehouderij, met specialisatie Varkens, maar voor de driejarige agrifoodopleiding. Die volgt ze bij Yuverta in Horst. 'Daarmee kan ik nog alle kanten uit. Werken bij een waterschap bijvoorbeeld of aan de slag als adviseur. Of misschien toch nog zeugenhouder.'
Yuverta startte vorig jaar met deze opleiding en Kuijsten maakt deel uit van de eerste lichting. 'De opleiding is heel breed. Niet alleen teelt, bodem, varkens, kippen en koeien komen aan bod, maar bijvoorbeeld ook ondernemerschap en food.' Met andere woorden: een mooie mix van praktijk en theorie. 'Met veel ruimte voor stages. En je krijgt echt wel wat mee van vaktechniek.'
Kuijsten kan de opleiding zeker aanraden. 'Vooral wanneer je nog niet precies weet waar je toekomst ligt.' Ander pluspunt: de opleiding sluit goed aan op het studieaanbod van groene hbo-instellingen. 'Dat is een stap die ik zeker overweeg.'

De LTO-vakgroep Paddenstoelen lanceerde recent ook een nieuwe sectorvakopleiding voor champignonkwekers. Met vijftien aanmeldingen was de eerste module meteen volgeboekt. KPV startte onlangs met de module 'Kraamstal', een praktijkopleiding voor medewerkers op zeugenbedrijven zonder achtergrond in de sector.

Die laatste komt volgens Van Engen 'precies op het juiste moment'. Aeres hoopt dat het platform een goede plek krijgt in de huidige onderwijsstructuur en benadrukt de rol die ondernemers kunnen spelen. 'Bemoei je met het onderwijs. Geef studenten informatie, laat ze kennis maken en geef ze kansen in je bedrijf. Onderwijs draait niet alleen om kennis opdoen, het gaat ook om kennissen opdoen.'