SER: 'Elke baan in de agrarische sector gaat veranderen'

De Sociaal-Economische Raad (SER) signaleert de verandering in het adviesrapport 'Werken aan veranderkracht'. Voor dit advies keek de SER naar effecten van duurzaamheidstransities op de 'groenblauwe' arbeidsmarkt van de toekomst.

Het gaat in het rapport over klimaatadaptatie, biodiversiteitsherstel en verduurzaming van het voedselsysteem. In de blauwe sector moet bijvoorbeeld extra werk worden verzet voor infrastructurele projecten zoals dijkversterking. De SER bracht ook in kaart wat bedrijven en werkenden nodig hebben voor de arbeidsmarkt en scholing om mee te kunnen in de transities.

De veranderingen zetten druk op het aanpassingsvermogen van mensen, bedrijven en organisaties. Er is extra menskracht voor nodig, vooral voor klimaatadaptatie. Omdat er een economiebrede arbeidsmarktkrapte is, zorgt dat volgens de SER voor een knelpunt. De uitdaging is om het extra werk te plooien rond schaarse menskracht, onder meer via arbeidsbesparing.

Nu al is er sprake van tekorten in beroepen die voor de veranderingen cruciaal zijn: ingenieurs, veredelaars, biotechnologen en groenverzorgers. Door robotisering en digitalisering ontstaat in veel sectoren ook behoefte aan technische ondersteuning van de bedrijfsvoering.

Minder boeren en tuinders

Door transities verdwijnt ook werk, vooral in de landbouw en visserij. Het aantal zelfstandige ondernemers en meewerkende gezinsleden neemt sterk af in de tuinbouw, melkveehouderij en de intensieve veehouderij, voorziet de SER.

Beroepsgroepen als tuinders, akkerbouwers en veehouders worden kleiner. Ondernemers en werkenden ervaren dat aanpassen niet eenvoudig is. In agrarische beroepen heeft verduurzamen van de bedrijfsvoering financiële consequenties.

Hoeveel banen in de groenblauwe sectoren ontstaan of verdwijnen, valt volgens de opstellers van het rapport niet te voorspellen. Veel hangt af van toekomstig kabinetsbeleid en de snelheid waarmee gevolgen van klimaatverandering zich opdringen.

Andere vaardigheden

Wel ziet de SER in het hier en nu een sterke arbeidsmarktdynamiek ontstaan waarin vrijwel elke baan in de groenblauwe sectoren verandert. Hiervoor zijn vaak andere vaardigheden nodig en soms ook andere (voor)opleidingen. Werkenden en ondernemers hebben meer kennis nodig van aanpalende vakgebieden. Ook wordt werk over de volle breedte van de groenblauwe arbeidsmarkt technischer en digitaler.

Eric Douma, LTO-portefeuillehouder Ondernemerschap & Onderwijs, vindt dat het geschetste toekomstbeeld tot actie dwingt. 'Het werk in onze sector vraagt steeds meer specialisme. Je kunt niet volstaan met een algemene opleiding. Het 'leven lang ontwikkelen' wordt belangrijker.'

'Dat betekent in onze sector blijven leren op de werkplek', vervolgt Douma. 'De medewerker van de toekomst zal in verschillende bedrijven en functies willen werken. We moeten uitstralen dat we mensen in deze sector blijven uitdagen in een mooie leeromgeving.'

Leven lang leren

Het is zowel aan het bedrijfsleven als aan de overheid om het leven lang leren mogelijk te maken, vindt Douma. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap kan volgens hem helpen door niet alleen kennisinstituten te financieren.

'Het ministerie moet een stevige bijdrage leveren aan collectieve samenwerkingsverbanden, zoals Groenpact. Verbanden waarin we met onderwijsinstellingen en overheid optrekken om de competenties van werknemers bij de tijd te houden.'

Gidsland blijven

'Als je wilt dat bedrijven veranderen en verlangt dat wij als Nederland gidsland zijn, dan moet je veranderkracht ook ondersteunen', gaat Douma verder. 'Dat is ontzettend belangrijk om die kennisvoorsprong uit te bouwen.'

'Boeren zijn al aan het veranderen', zegt Douma ook. 'Er is een enorme pluriformiteit aan bedrijven die op hun eigen manier waarde toevoegen aan het platteland. Neem bijvoorbeeld een pluimveehouder die ook een ei-verkoopautomaat heeft en energie opwekt met de zonnepanelen op zijn dak. Die zijn allang stappen aan het zetten.'

Ontwikkelen van arbeidsbesparende maatregelen, zoals robotisering, kan ook beter collectief en in samenwerking met de overheid worden opgepakt, vindt Douma. 'Dit vraagstuk is te groot voor één sector, maar als het collectief wordt opgepakt, kan het wel.'