Hoe je tropische kamerplanten gezond houdt in een Nederlandse kas

In de Nederlandse kassen proberen tuinders zo goed mogelijk deze tropische omstandigheden na te bootsen, maar de ziektedruk kunnen zij slechts met beperkte middelen weerstaan. Het chemische gewasbeschermingsmiddelenpakket wordt bovendien steeds kleiner. Hoe houd je een tropisch gewas gezond in een Nederlandse kas, helemaal als de planten van over de hele wereld komen?

Tegen Pijnacker aan, net buiten het Bieslandse bos, ligt het familiebedrijf Ammerlaan TGI. De huidige eigenaren Leon en Menno Ammerlaan zijn de zonen van de oprichters. Dochter Kayleigh van Leon Ammerlaan werkt in het bedrijf. Kayleigh legt uit waar de toevoeging van de afkorting TGI, The Green Innovator, voor staat.

'Ten tijde van het aardwarmteproject in 2011 hebben wij onze naam veranderd van Ammerlaan grond & hydrocultuur in deze meeromvattende naam. Wij zijn nu namelijk los van het gas. De kasverwarming komt van de aardwarmte.'

Het bedrijf teelt tropische potplanten. Het uitgangsmateriaal komt van over de hele wereld. Van Midden-Amerika in Costa Rica en Guatemala, naar Afrika in Burundi en Togo tot Australië en het Lord Howe-eiland.

Importeurs speuren ter plekke naar nieuwe variëteiten en verzorgen de export naar Nederland. Menno Ammerlaan regelt de inkoop van Ammerlaan TGI. Hij reist jaarlijks naar alle locaties om nieuwe variëteiten te beoordelen. Nu teelt het bedrijf al elfhonderd verschillende variëteiten.

Kayleigh Ammerlaan: 'Het zijn vaak mutaties van bestaande producten. Op dit moment is er een hype over zogenaamde variegata-kamerplanten. Dit zijn planten met een unieke mutatie waardoor ze bont blad of zelfs gaten in het blad hebben. Dat soort planten, of je ze nou mooi vindt of niet, zijn ziektegevoelig en gevoelig voor zonlicht. Het is een leuke uitdaging voor iemand met groene vingers.'

Tijd om de kas in te gaan. De kas staat zo ver als je kunt kijken vol met blakend gezonde planten. Het valt meteen op hoe vochtig en warm het is. De kastemperatuur ligt tussen de 20 en 23 graden. De planten koelen de kaslucht als het buiten warmer wordt. Maar de luchtvochtigheid houden de ondernemers het liefst boven de 60 procent. Dat komt het meest overeen met het oorspronkelijke klimaat in de natuur.

Eb- en vloedbodem

De planten staan geselecteerd per afdeling op het benodigde klimaat en de groeifase. Alle potten staan op een eb- en vloedbodem. Er is een aparte quarantaine-afdeling waar de planten die net zijn binnengekomen zes weken blijven.

Ammerlaan TGI is MPS-A-gekwalificeerd. Dat houdt in dat de producten en productiewijze aan strenge milieuregels moeten voldoen. Omdat het Zuid-Hollandse bedrijf een halfproduct importeert, geldt de eis dat de productie in het land van herkomst ook streng wordt gereguleerd en gecontroleerd.

De planten worden bij import gekeurd door het kennis- en expertisecentrum Naktuinbouw en moeten vrij zijn van verboden chemische gewasbeschermingsmiddelen, maar ook van uitheemse insecten. Daarom worden de partijen in het land van herkomst gecontroleerd. De meeste plagen overleven daarna de lange reis in de containers niet.

Steeds hogere eisen

'Het is belangrijk dat onze leveranciers niet werken met chemische of langwerkende gewasbeschermingsmiddelen. Wij zetten hier zo snel mogelijk biologische vijanden uit op de nieuwe planten. Die kunnen alleen aanslaan als zij niet vergiftigd worden door chemische gewasbeschermingsmiddelen', legt Kayleigh Ammerlaan uit. 'Bovendien stellen onze afnemers steeds hogere eisen. Aan de ene kant aan de residuen op het blad, terwijl de schoonheid van de plant is gewaarborgd.'

Leon Ammerlaan voegt toe: 'Onze planten groeien op in de buitenlucht, soms wel tot tien jaar. Naast geïntegreerde bestrijding helpen de natuurlijke vijanden uit de natuur ons daar een handje mee. Maar er is ook veel uitval, tot wel 25 procent is niet ongebruikelijk op ons bedrijf.'

Volgens de ondernemer is gebleken dat bepaalde biologische gewasbescherming goed werkt in bijvoorbeeld Costa Rica. 'Sommige van de insecten daar zouden wij hier graag inzetten in de kas, maar de import en kweek zijn moeilijk en luisteren heel nauw wat betreft wet- en regelgeving.'

Planten kunnen tegen een stootje

Bij binnenkomst worden de planten uit de kratten gehaald. Ze zijn beschermd met krantenpapier en zaagsel. Per plant zet een klein team de exemplaren in een pot met potgrond. Afgescheiden van de grote kassen krijgen ze de tijd om te wortelen in een vochtig klimaat. De planten zijn niet klein bij binnenkomst. Ze hebben een hoog drogestofpercentage en kunnen daarom wel tegen een stootje. Na het aanslaan staan ze er fris en gezond bij.

Het is bedoeling dat ze in een half jaar wortelen en uitlopen. Dan worden ze verpot en verkocht. Een uitzondering is de Kentia-palm, die als zaad binnenkomt van de Howea-eilanden en pas na drie jaar het bedrijf verlaat.

'Wij kunnen met de bekende toegelaten biologische gewasbeschermingsmiddelen spint en trips vrij goed in de hand houden', geeft neef Arjan Ammerlaan, die op het bedrijf werkt, aan. 'Het blijft een kwestie van veel scouten en steeds opnieuw uitzetten.

Hardnekkige luizen

'Het zijn de luizen – de schild-, wol- en groene luis – waar geen biologische bestrijding voor mogelijk is. De aantasting daarvan geeft veel residuschade en het is niet mogelijk een evenwicht te bereiken, omdat de schadedrempel laag ligt bij sierteeltproducten', aldus Ammerlaan.

Tijdens de rondgang wordt de hoge inzet treffend geïllustreerd. Lopend langs een kap met manshoge palmen ruist het gewas. Vanaf het middenpad is geen activiteit zichtbaar, maar tussen de planten is medewerker Fred van Dijk druk bezig om met een kleine rugspuit pleksgewijs de onderkant van de bladeren te spuiten.

Hij laat zien hoe de kleine witte stipjes de eerste aantastingen zijn van wolluis. De moed zakt je in de schoenen bij het idee dat hij door dit oerwoud loopt op zoek naar de aangetaste palmen. Maar Van Dijk is niet ontmoedigd: 'Het is veel werk, maar zo raak je ieder plekje extra goed.'

Minidrones vliegen in de nacht

Gelukkig heeft het team ook kleine hulprobots. In de nacht vliegen minidrones van het bedrijf Pats boven de planten om de motten letterlijk te vermorzelen. Motten leggen eitjes in het hout, waaruit de rupsen de schade veroorzaken. Bestrijding in het hout is moeilijk, daarom is de bestrijding van de motten het meest logische moment. De camera's leveren een schat aan informatie op over de vliegende insecten.

'Het systeem werkt goed, maar motten blijken slimmer dan gedacht', constateert Kayleigh Ammerlaan. 'Bij de thuisstations op de poten zitten camera's. We hebben opnames van een drone die achter een mot aanvliegt, maar hem niet te pakken krijgt omdat de mot sneller en wendbaarder vliegt.'

Ammerlaan TGI neemt de biologische bestrijders af van middelenleverancier Van Iperen. De producenten zijn in dit geval Koppert en Bioline. Wim van der Meer van Koppert: 'Onze scouts zijn in het buitenland onophoudelijk aan het zoeken naar natuurlijke vijanden die wij kunnen vermeerderen en introduceren.'

Biobescherming in groenteteelt

Volgens Van der Meer lukt biologische gewasbescherming in de groenteteelt momenteel goed. 'Binnen die sector zijn minder producten en de omzet is hoger. Door de regelgeving en kosten zijn er helaas al jarenlang geen nieuwe introducties voor de sierteelt beschikbaar gekomen.'

Deze problematiek herkent de onafhankelijke potplantenadviseur Bonte de Jong. 'Ook voor de landen waar veel tropische potplanten vandaan komen wordt de regelgeving strakker en zijn de telers aangewezen op de werkzame stoffen die ook in Nederland zijn toegelaten. Hierdoor wordt resistentie eerder in de hand gewerkt.'

De oplossingen moeten volgens De Jong dus echt worden gezocht op de bedrijven zelf. 'Een goede ingangscontrole en afgescheiden quarantaine-afdeling zijn belangrijke preventieve maatregelen, omdat er anders steeds opnieuw insleep is van besmettingen. Verder zouden planten die zwaar zijn aangetast door wol- of schildluis zo snel mogelijk in plastic moeten worden afgevoerd.'