Minister en staatssecretaris LVVN wacht loodzware taak

Het nieuwe kabinet wordt op dinsdag 2 juli beëdigd. Met Femke Wiersma als beoogd minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) en Jean Rummenie als beoogd staatssecretaris van Visserij, Voedselzekerheid en Natuur zijn de taken op het ministerie verdeeld.

De verwachtingen zijn hooggespannen, weet ook Wiersma. Ze is zich ervan bewust dat ze verantwoordelijk wordt voor een ingewikkeld dossier. 'In het algemeen denk ik dat we nooit iedereen helemaal tevreden kunnen maken. Dat is gewoon de realiteit waar we in leven', zei de Friezin na een gesprek met formateur Richard van Zwol en de beoogd premier Dick Schoof. 'Wij gaan er straks vol enthousiasme tegenaan', zegt Wiersma.

De landbouwportefeuille is een ingewikkelde, omdat de stikstofuitstoot nog steeds omlaag moet. Ook wordt vanaf verschillende kanten aangedrongen op vergroening van de agrarische sector. Tegelijkertijd vraagt de sector om perspectief om te kunnen ondernemen. Het zijn juist deze dossiers waar Wiersma het afgelopen jaar als gedeputeerde en de twee jaar daarvoor als fractiemedewerker van BBB-voorvrouw Caroline van der Plas veel mee te maken heeft gehad.

Om de wensen van de nieuwe coalitie in vervulling te laten gaan, zal Wiersma ook flink wat gedaan moeten krijgen in Brussel. In haar partij ging het vaak over de 'vuist' waarmee het kabinet op tafel zou moeten slaan in Europees verband, hoewel ook Van der Plas erkent dat vooral het investeren in goede contacten van belang is. 'Ik denk dat diplomatie én 'de vuist op tafel slaan' instrumenten zijn die je allemaal nodig hebt', aldus Wiersma.

Wiersma kan rekenen op de kennis en ervaring van Rummenie, want juist het internationale deel van het takenpakket is zijn metier. Als landbouwraad voerde hij onderhandelingen in landen als Mexico, Maleisië, Roemenië en Polen. In een groot deel van zijn carrière lag de focus op het voormalige Oostblok, en dan met name de landen die nu lid zijn van de Europese Unie.

Rummenie spreekt vijf talen (Nederlands, Engels, Duits, Frans en Spaans) en kent de weg in Brussel. Met zijn kennis en grote netwerk in en buiten Europa, wordt hij naar voren geschoven om zich in Nederland en in de Europese Unie hard te maken voor de belangen van Nederlandse agrariërs en vissers.

Daarmee krijgt hij een zeer belangrijke rol in het bereiken van de doelen die zijn partij in het hoofdlijnenakkoord van dit kabinet heeft laten opnemen. Een nieuwe derogatie, aanpassingen van de nitraatrichtlijn en een soepelere omgang met het natuur(stikstof)beleid komen op zijn bordje.

Als geen ander weet Rummenie dat je bij de Europese collega's niet met lege handen aan moet komen. Met zijn kennis van de landbouw in de andere (Oost-)Europese lidstaten kent hij de behoefte van de boeren daar. Dit kan een belangrijke troef zijn bij het sluiten van Europese deals, waarbij je als onderhandelaar ook wat te bieden moet hebben. Zijn strategie zal niet die 'met de vuist op tafel' zijn.

Partijen in de agrarische sector zijn positief gestemd over de beoogde bemensing van het ministerie. LTO-voorzitter Ger Koopmans kijkt uit naar de samenwerking. 'In de afgelopen jaren hebben we Wiersma leren kennen als een stevig belangenbehartiger en betrokken bestuurder met groot hart voor de sector. En met Jean Rummenie krijgt het ministerie een ervaren bestuurder met internationale ervaring op het gebied van de land- en tuinbouw.'

Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) is eveneens blij met Wiersma en Rummenie. 'Beide bewindspersonen hebben een groot hart voor de sector en dat geeft ons veel vertrouwen', aldus NAJK-voorzitter Roy Meijer.

Agractie stelt dat het van belang is dat de nieuwe minister en staatssecretaris de hoge verwachtingen van de sector waarmaken. 'De nodige aanpassingen in de wetgeving moeten langjarige zekerheid bieden voor de agrarische sector. Dus géén uitstel meer, niet pappen en nathouden, maar actief aan de gang om een duidelijke koers uit te zetten. Er rust een zware taak op de schouders van de minister en staatssecretaris.'

Analyse: BBB neemt groot politiek risico

Eigenlijk had de partij drie ministers willen hebben, maar het werden er twee: Landbouw en Wonen. Het huidige LNV-departement komt volledig in handen van BBB.

Slechts één keer eerder is het gebeurd dat zowel de minister als de staatssecretaris door dezelfde partij werden geleverd. Dat was in 2010 in het kabinet-Rutte I. CDA'er Maxime Verhagen werd toen minister van Economische Zaken waar ook Landbouw en Innovatie onder vielen. Henk Bleker werd op datzelfde departement staatssecretaris.

Femke Wiersma, nu nog BBB-gedeputeerde in Friesland, is voorgedragen als de nieuwe landbouwminister. De beoogd staatssecretaris is BBB'er Jean Rummenie. In de nieuwe coalitie is alleen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, waar de PVV aan het roer staat, ook bemenst door bewindslieden afkomstig van dezelfde partij.

Daarnaast heeft BBB het departement van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in handen. Mona Keijzer zal hier de scepter zwaaien. Ze stak tijdens de formatie niet onder stoelen of banken hoe opgetogen ze was weer terug te zijn in het Haagse centrum van de macht.

Impasse

Het stikstofprobleem oplossen is cruciaal voor beide departementen in handen van BBB-ministers. Zonder oplossing van de stikstofimpasse kan noch het landbouw- en natuurbeleid noch de wooncrisis worden opgelost.

Het is voor beide ministeries belangrijk dat BBB met een juridisch houdbare oplossing komt voor het stikstofprobleem, opdat de vergunningverlening kan worden vrijgegeven, PAS-melders zekerheid krijgen en de onderhandelingspositie van Nederland in Brussel verbetert.

In het hoofdlijnenakkoord staat in de landbouwparagraaf, opgesteld door BBB, dat de boer weer centraal komt te staan in het beleid. Dat is natuurlijk een juist streven. Maar het aannemen van de Natuurherstelwet afgelopen maandag in de Europese milieucommissie gooit roet in het eten. Niet voor niets reageerde BBB-Europarlementariër Sander Smit furieus op de uitkomst van de stemming.

De marges om te heronderhandelen over de derogatie, in welke vorm dan ook, zijn fors kleiner. Denk aan bufferstroken, ruimte voor de aanpak van de mestproblematiek, herijking van Natura 2000-gebieden, herziening van de Vogel-, Habitat- en Nitraatrichtlijn. Dit is slechts een greep uit de punten genoemd in het hoofdlijnenakkoord.

Ook de roep van enkele sectorpartijen om een opt-out – het niet deelnemen aan Europees beleid om zo een algemene impasse te vermijden – past niet in de afgesproken rechtsstatelijke basislijn van het nieuwe kabinet. Afgesproken is immers om Europese wetten loyaal uit te voeren.

Dat laatste is sowieso een heikel punt. De landbouwparagraaf in het hoofdlijnenakkoord staat bol van wensen die Brussel moet inlossen. BBB neemt een groot politiek risico door enkel en alleen verantwoordelijk te zijn voor het oplossen van het stikstofprobleem en successen te boeken op de toegeëigende departementen.