Met Oekraïne krijgt EU er 41 miljoen hectare landbouwgrond bij

Nederland steunt de nieuwe stap ook, maar het kabinet wil die nog wel aan de Tweede Kamer voorleggen. Daarom spreekt België officieel nog van een ‘principeakkoord’.

De EU-lidstaten besloten in december al dat de onderhandelingen met de twee kandidaat-leden konden beginnen, zodra ze ook aan de laatste voorwaarden hadden voldaan. Ze moesten zich bijvoorbeeld beter wapenen tegen corruptie. De Europese Commissie oordeelde vorige week dat beide landen die opdrachten hebben voltooid.

Bijna alle EU-landen wilden vervolgens instemmen met het raamwerk voor de toetredingsonderhandelingen. Maar Hongarije bleef dat dwarsbomen. Het land blijft ontevreden over bijvoorbeeld de omgang van Oekraïne met de Hongaarse minderheid in dat land.

Duurt nog jaren

Betrokken EU-diplomaten spreken van ‘opnieuw een historisch moment’. Maar het vergt volgens hen hoe dan ook nog jaren en jaren voor Oekraïne en Moldavië klaar zijn om daadwerkelijk lid te worden van de EU. Bovendien is bij tientallen tussenstappen in het proces opnieuw de goedkeuring van alle lidstaten nodig.

Bij de onderhandelingen over het EU-lidmaatschap van de agrarische grootmacht zal het landbouwdossier een belangrijk thema worden. Tijdens een recent verkiezingsdebat op de campus van Wageningen University & Research zei WUR-docent en -onderzoeker Roel Jongeneel dat toetreding van Oekraïne tot de EU grote consequenties zal hebben voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). Volgens hem wordt het systeem van hectarepremie en directe inkomenssteun dan onhoudbaar.

Met toetreding van de Oekraïne zal het Europese landbouwareaal met 41 miljoen hectare groeien. Momenteel telt het Europese landbouwareaal 157 miljoen hectare. Aansluiting van Oekraïne betekent een toename daarvan met 26 procent. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat door de oorlog met Rusland 5 miljoen hectare Oekraïense landbouwgrond in onbruik is geraakt door landmijnen en verwoestingen.

Vrees voor marktverstoringen

Boerenorganisaties waarschuwen ervoor dat Oekraïense landbouwproducten niet zonder overgangstermijn tot de quotum- en tariefvrij EU-markt mogen worden toegelaten. Recente importen van onder meer graan en pluimveevlees uit het land leidde al tot marktverstoringen in landen die direct grenzen aan het in oorlog verkerende land.

Een intensievere samenwerking met Oekraïne biedt agrarische ondernemers en bedrijven ook kansen in het land. Een van de voorwaarden waaraan het moest voldoen is het liberaliseren van de grondmarkt waardoor ook buitenlandse partijen daarin kunnen investeren. Dit is al een aantal jaren mogelijk en begin dit jaar nog verder uitgebreid.

Grond als inkomstenbron

Aan deze ontwikkeling kleven overigens ook negatieve aspecten voor Oekraïne. Sinds de inval door Rusland lopen de schulden van het land snel op en zoekt het naar inkomstenbronnen. Oligarchen en buitenlandse investeerders maken daarvan gebruik door grond op te kopen. Het Amerikaanse Oakland Institute, een sociaal-economische denktank, becijferde dat inmiddels 28 procent van het landbouwareaal in het land in bezit is van dergelijke partijen.

Grondtransacties in het land gaan vaak gepaard met corruptie, meldt het uit 2023 stammende rapport. Maatschappelijke organisaties, boeren en academici in Oekraïne eisen daarom opschorting van alle grondtransacties en het uitbannen van oligarchie en corruptie.