Hittestress planmatig te lijf

Een van de maatregelen van de voorgenomen regelgeving over wijziging van de Wet dieren van demissionair minister Piet Adema aan de Tweede Kamer, betreft voor de korte termijn een klimaatadaptatieplan. Met ingang van 2026 moet iedere melkvee-, kalver-, leghennen-, vleeskuiken- en varkenshouder dit hebben als onderdeel van het gezondheidsplan. Het plan bevat een set maatregelen om het stalklimaat te verbeteren en om hitte- en koudestress te voorkomen.

Onduidelijk is nog hoe dat klimaatadaptatieplan er precies uit moet gaan zien. De wijziging van de Wet dieren werd vorige week aangenomen door de Eerste Kamer en de invulling en uitvoering ervan moeten nog op gang komen.

De optimale temperatuur voor koeien ligt tussen de -5 en 18 graden Celsius, terwijl zeugen, door een gemis aan zweetklieren, zich boven 23 graden onaangenaam voelen en minder voer gaan opnemen. Ook kippen hebben geen zweetklieren. Temperaturen boven de 32 graden zijn voor hen onprettig. Veehouders zetten vaak al uiteenlopende maatregelen in om hittestress bij hun vee tegen te gaan.

Om veehouders een helpende hand te bieden bij een veranderend klimaat, ontwikkelde LTO Nederland samen met de Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) de hittestresscheck. 'Hitte voorkomen kunnen we niet, maar we kunnen wel proberen ervoor te zorgen dat de gevolgen voor de dieren zo beperkt mogelijk blijven', zegt Heleen Prinsen, specialist diergezondheid bij LTO Nederland.

De hittestresscheck bevat best practices uit de praktijk, waaraan vervolgens de temperature-humidity index (THI, index voor luchtvochtigheid) is gekoppeld. 'Veehouders weten best goed welke maatregelen ze kunnen nemen, maar ze zijn vaak verrast door de ernst van het probleem. Hittestress treedt eerder op dan verwacht en het effect is langer merkbaar', zeggen de bij het project betrokken dierenartsen.

De formule voor de THI is diersoort specifiek. Wanneer hittestress wordt ervaren en in welke mate verschilt per diersoort en is zowel een gevolg van de temperatuur, als van de luchtvochtigheid. Prinsen: 'Warmte kwijtraken via de luchtwegen of huid lukt bij de meeste dieren niet goed bij een hoge relatieve luchtvochtigheid (RV). Daardoor treedt bij een hoge RV eerder hittestress op dan bij een lage RV.'

Gratis hittevoorspelling per mail

De THI wordt aan de hand van de postcode zeven dagen vooruit voorspeld. Iedereen kan de website bezoeken, maar wie zich aanmeldt, ontvangt wekelijks gratis de hittestressvoorspelling in de mailbox. Inmiddels maken al ruim 2.000 veehouders gebruik van deze service. Met name op hele hete dagen, wordt de site vaak geraadpleegd.

Samen met het KNMI onderzoeken LTO Nederland en de GD nu de mogelijkheden om de THI verder te verfijnen. 'Naast luchtvochtigheid en temperatuur spelen straling, luchttemperatuur en windsnelheid ook een rol', licht Prinsen toe. Een ander spoor dat in ontwikkeling is, is het herkennen van diersignalen die duiden op hittestress.

Voor koeien werd twee weken geleden de stalkaart Hittestress gelanceerd. De gedachte daarachter is dat op het moment dat een veehouder aan de koe kan zien of er sprake is van hittestress, deze sneller effectieve maatregelen kan nemen. 'Inzicht helpt bij het vinden van de juiste oplossing per bedrijf', zeggen de Wageningse onderzoekers Ingrid van Dixhoorn en Brigitte de Bruijn, kartrekkers van het project 'Kennis op Maat Hittestress Stalkaart'.