5 vragen over Afrikaanse varkenspest en de gevolgen voor grondgebruikers

De effecten van Afrikaanse varkenspest zijn dus ook voelbaar voor melkveehouders, akkerbouwers, vollegrondsgroentetelers of eigenaren van een recreatiebedrijf. Voor iedereen geldt dan: stoppen met alle landwerk. Vijf vragen en antwoorden.

Is het risico op AVP groter geworden?

Nee, maar feit is dat Duitsland nog steeds niet vrij is van AVP. Polen nog steeds veel gevallen van AVP meldt bij wilde zwijnen en gehouden varkens. Sinds november 2023 kampt Italië met AVP bij zowel wilde zwijnen als gehouden varkens. Het virus verspreidde zich daar via hondenvoer, melden de veterinaire autoriteiten. In Zweden werden in 2023 vlakbij een vuilnisbelt besmette zwijnen gevonden. Door ‘menselijk handelen’ kan het virus in een keer duizenden kilometers ver reizen.

Menselijk handelen geldt nog altijd als verreweg het grootste risico voor insleep. Doordat wilde zwijnen zich te goed doen aan etensresten (varkensproducten) die in de natuur of op parkeerplaatsen zijn achter gelaten. Op veel rustplaatsen langs snelwegen roepen waarschuwingsborden daarom vrachtwagenchauffeurs en andere passanten op hun afval op te ruimen. De kans dat het virus met besmette wilde zwijnen naar Nederland komt wordt klein genoemd.

Waarom dan deze waarschuwing?

In de praktijk leeft de gedachte dat een uitbraak van AVP alleen consequenties heeft voor de varkenshouderij. Dat is een misvatting. Is er een verdenking van AVP bij een wild zwijn dan wordt in het betreffende gebied een stand still afgekondigd. De grootte van het gebied waarvoor de stand still geldt, hangt van een heleboel factoren af. Een hele belangrijke is de omvang van de populatie wilde zwijnen in het betreffende gebied.

Met uitzondering van de Veluwe en De Meinweg in Limburg, geldt in Nederland officieel een nulstand. Feit is echter dat buiten de aangewezen leefgebieden sprake is van een groeiende populatie wilde zwijnen in de provincies Noord-Brabant, Overijssel en Drenthe. Uitvoeringsorganisatie Bij12 spreekt over enkele duizenden dieren buiten de toegewezen leefgebieden.

Vindt er dan geen beheer plaats?

Jawel, maar het politieke denken over en ruimte voor populatiebeheer verschilt sterk per provincie. In z'n algemeenheid geldt dat het populatiebeheer wordt bepaald aan de hand van de schadegevallen die worden gerapporteerd. Maar de ervaring van LTO en POV is, dat lang niet alle schade wordt gemeld. Zij roepen daarom grondgebruikers op alle schade door wilde zwijnen te melden en aan Bij12 door te geven waar zich wilde zwijnen bevinden.

De inzet van LTO en POV is een kleinere populatie wilde zwijnen in gebieden waar ze zich al hebben gevestigd. En waar nog geen zwijnen zijn, wordt de nulstand nagestreefd. Geen uitbreiding van leefgebieden, geven de belangenbehartigers aan. In de leefgebieden wroeten wilde zwijnen in de grond op zoek naar dierlijke eiwitten zoals regenwormen, emelten en engerlingen. Vaak ploegen ze hele stukken om.

Wat als er in Nederland een verdenking van AVP is?

Wordt een verdenking gevonden van AVP bij een wild zwijn dan treedt een vaste set overheidsmaatregelen in werking, waaronder een lokale stand still voor alle grondgebruikers en een vervoersverbod voor iedereen die varkens houdt in het besmette gebied. Tijdens de stand still worden rondom het 'geïnfecteerde gebied' een kernzone en bufferzone ingesteld.

De grootte van beide gebieden hangt onder andere af van de waterlopen die er zijn, het wegennet, de gewassen die er staan en de grootte van de populatie wilde zwijnen in het gebied. Na deze inventarisatie wordt duidelijk hoe en of grondgebruikers toegang hebben tot hun grond om te bewerken.

Waar vind ik meer informatie?

Met betrekking tot Afrikaanse Varkenspest zijn er twee draaiboeken: een in geval het gaat om AVP bij wilde zwijnen en een voor gehouden varkens. Ook op de site van de POV is veel informatie te vinden over AVP. Daarnaast heeft de POV in 2019 een bewaarnummer uitgebracht van het ledenmagazine Het Varkensgeluid dat in het teken staat van de virusziekte, hieronder te downloaden.