Stikstofbeleid gaat op de schop en rode diesel komt terug

Het 26 pagina's tellende hoofdlijnenakkoord draagt de titel 'Hoop, Lef en Trots' en dat geldt volgens de vier partijen ook voor de land- en tuinbouw. 'Het kunnen verdienen van een goede boterham is de kern van het land- en tuinbouw-, visserij- en natuurbeleid. Onze boeren, tuinders en vissers moeten gekoesterd worden, omdat ze belangrijk zijn voor onze voedselvoorziening en het Nederlandse cultuurlandschap. Ze zijn onlosmakelijk onderdeel van onze cultuur', meldt het akkoord.

Het uitgangspunt van de vier partijen is dat hoogwaardige landbouwgrond wordt beschermd en dat er geen gedwongen krimp van de veestapel komt. In het stikstofbeleid wordt gestuurd op instandhouding van belangrijke natuur. Dit betekent overigens geen grote koerswijziging. In de plannen van kabinet-Rutte IV was ook geen sprake van gedwongen krimp, maar werd dit wel als stok achter de deur gebruikt.

Vrijwillige opkoop blijft een mogelijkheid, al zien de vier partijen dat als laatste redmiddel (na innoveren, extensiveren en verplaatsen). De partijen vinden dat een stoppersregeling 'ruimhartig, vrijwillig, langdurig en fiscaal vriendelijk' moet plaatsvinden. Uitkoop wordt gericht op verouderde bedrijven met de minst gunstige omstandigheden voor klimaat en/of milieu en dierenwelzijn.

Het beoogde kabinet gaat daarbij uit van een ondergrens bij de berekening van stikstofneerslag als vervanging van de kritische depositiewaarde (KDW). Voorstellen daartoe waren al door de Tweede Kamer aangenomen, maar demissionair minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof worstelde met deze koerswijziging.

Zekerheid bij natuurbeheer

Boeren krijgen zelf een belangrijkere rol in het natuurbeheer en moeten volgens het akkoord meer vrijheid krijgen om te bepalen hoe ze natuurdoelen halen. Voor natuurbeheer door boeren wil de coalitie jaarlijks 500 miljoen euro uittrekken. Daarmee moet langjarige marktconforme financiële zekerheid geboden worden bij agrarisch natuurbeheer en ecosysteemdiensten.

Voor de investeringen in de aanpak van mestmarkt, innovatie en opkoopregeling maakt het beoogde kabinet tot 2030 5 miljard euro vrij. Hierin zitten ook de gelden die de vorige coalitie vanuit het transitiefonds naar voren haalde. Het wetsvoorstel voor het transitiefonds, dat feitelijk al geparkeerd stond, wordt definitief ingetrokken.

Om het verdienvermogen van boeren en tuinders te versterken wil ook het beoogde kabinet nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. Industrie en banken moeten daar aan bijdragen. Een eerste stap in het verbeteren van dat verdienvermogen is de terugkeer van de rode diesel vanaf 2027. Dit moet boeren een besparing van 28 cent per liter op leveren. De herinvoering van rode diesel kost de schatkist 141 miljoen euro per jaar.

Het voordeel voor landbouwers werd in 2013 wegbezuinigd, maar keert dankzij BBB terug, zei Caroline van der Plas bij de presentatie van het hoofdlijnenakkoord. 'Het vorige kabinet zei dat het niet kon, het kan dus wel.'

Koerswijziging stikstofbeleid

Woensdagavond 15 mei, na een overleg met haar fractie, liet Van der Wal weten dat de koerswijziging in het stikstofbeleid haar raakt. 'Ik heb tweeënhalf jaar keihard gewerkt en geknokt. Ik heb er ook best een hoge prijs voor betaald. Maar ja, politiek is een hard vak.'

Volgens de bewindsvrouw is het aan de nieuwe minister op het ministerie van LNV om te komen met een pakket van maatregelen. 'Om te kijken hoe je die doelen gaat halen. Want die staan natuurlijk nog steeds in het coalitieakkoord.' Met dat laatste doelt zij waarschijnlijk op de doelen om stikstofgevoelige natuur te herstellen.

Onder het nieuwe kabinet wordt aan de naam van LNV een woord toegevoegd en verandert 'Voedselkwaliteit' in 'Voedselzekerheid'. Het gaat daarmee het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heten.

Naar Brussel

Voor de aanpak van het mestprobleem rekenen PVV, VVD, NSC en BBB op hulp vanuit Brussel. De opvolger van demissionair landbouwminister Piet Adema zal daarnaartoe moeten voor aanpassing van de regelgeving. In de tussentijd wordt bezien welke noodmaatregelen er nodig zijn om de mestcrisis op te lossen. Een onderdeel daarvan is dat boeren die gebruikmaken van de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv en Lbv-plus) uitstel krijgen van de sloopverplichting totdat de mestmarkt weer stabiel is. Dit voorstel sluit aan bij een recent plan van BBB om lege mestkelders van gestopte boeren te gebruiken als tijdelijke mestopslag.

Adema heeft herhaaldelijk gezegd dat de Europese Commissie eerst resultaten wil zien in de verbetering van de Nederlandse kwaliteit, voor kan worden gesproken over eventuele versoepelingen. De nieuwe coalitie gaat daar vanaf het begin al op inzetten.

'In Europa wordt met lef alles op alles gezet om Europese richtlijnen zo aan te passen dat ze werkbaar zijn en het verdienmodel ondersteunen', schrijven de partijen in het hoofdlijnenakkoord. De nieuwe minister op het ministerie van LVVN moet in Brussel gaan onderhandelen over een nieuwe, regiospecifieke derogatie, het beperken van derogatievrije zones rondom Natura 2000-gebieden tot alleen stikstofgevoelige natuurgebieden en het verkleinen van bufferstroken van 250 naar 100 meter.

Onderhandelingen Nitraatrichtlijn

Het nieuwe kabinet zet hoog in bij de onderhandelingen over het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn. De maximale hoeveelheid stikstof uit dierlijke mest van 170 kilo per hectare die voor heel Europa geldt, moet uit de Nitraatrichtlijn worden geschrapt.

Daarnaast willen de vier partijen in Brussel gaan onderhandelen over een herijking van Natura 2000, gericht op een hoofdstructuur van robuuste natuurgebieden. Daarmee moet een einde komen aan de versnippering van deze gebieden.

Dierwaardigheid

De vier partijen hebben ook ambities op het gebied van dierwaardigheid. Daartoe wordt per diersoort vastgelegd waar stallen aan moeten voldoen op lange termijn. 'Dit geeft veehouders een realistisch tijdpad om stallen, in een natuurlijk afschrijvingsritme, aan te passen. De overheid maak het mogelijk te starten met concrete pilots.'

Bij de uitwerking van dit voorstel wordt rekening gehouden met de benodigde investeringen en een verdienmodel om die terug te verdienen. 'Indien dit onvoldoende kan, wordt bezien op welke manier de overheid hier een bijdrage in kan leveren of wordt het beleid aangepast.'

Opmerkelijk is het standpunt over langeafstandstransporten van vee. De beoogde coalitie wil die beëindigen, een streven dat demissionair LNV-minister Adema ook heeft. Volgens de geldende Europese dierenwelzijnseisen kan dit momenteel niet. Dit lijkt een voorstel uit de koker van de PVV; de partij van Geert Wilders steunde in het verleden moties van de Partij voor de Dieren die hiertoe opriepen.