De ingewikkelde route richting extensiveren

Het is een van de routes die het demissionaire kabinet bewandelt om de huidige stikstofproblematiek aan te pakken: minder melkkoeien per hectare grond. Dat wordt vanaf 2025 vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid gestimuleerd via de extensiveringsregeling, oftewel de regeling 'Samenwerking in veenweidegebieden en Natura 2000-overgangsgebieden'.

Daarmee krijgen boeren een financiële injectie bij het opstellen van een gebiedsplan, het verhogen van de grondwaterstand in veenweidegebied of het extensiveren van het melkveebedrijf.

Voorwaarden

Voor deelnemers aan de extensiveringsregeling gelden voorwaarden. Zo moet er een samenwerkingsverband zijn met andere boeren of tuinders, binnen agrarische collectieven of met natuurorganisaties. In zo'n project is minimaal 200 hectare grond nodig en zeker de helft van deze percelen moet in een Natura 2000-overgangsgebied liggen.

De subsidie voor bedrijven met maximaal 150 kilo stikstof in de dierlijke mest per hectare bedraagt 1.680 euro per hectare per jaar. Bij maximaal 100 kilo stikstof is dit 2.430 euro per jaar.

Rick Hoksbergen, branchespecialist melkvee bij agrarisch advieskantoor Countus, vindt de regeling 'niet fijn aansluiten bij de praktijk'. Het is volgens hem lastig om in korte tijd een samenwerkingsverband op te tuigen. Daarnaast vindt hij dat met 105 miljoen euro voor extensiveren weinig in de subsidiepot zit. Bovendien eindigt de regeling eind 2028.

'Al met al biedt het veel te veel onzekerheid: in eerste instantie of je überhaupt mag deelnemen, maar zeker ook voor de lange termijn', vindt Hoksbergen.

Grote stap

Juist voor gangbare melkveehouders is de stap om via deze route te extensiveren in veel gevallen te groot, betoogt de adviseur. 'Als in jouw regio geen grond beschikbaar is, moet je fors terug in dieraantallen. Dan komt stalruimte leeg te staan, heb je fosfaatrechten over en krijg je een andere bedrijfsvoering die over vier jaar zonder subsidie financieel uit moet kunnen.'

Voor biologische melkveehouders die al op maximaal 170 kilo stikstof in de dierlijke mest per hectare zitten, ziet Hoksbergen wel mogelijkheden. 'Zij kunnen de kaasschaafmethode gebruiken om aan de voorwaarden te voldoen', zegt hij.

'Verder zijn er lokaal kansen als melkveehouders tussen een aantal stoppers zitten en zo grond kunnen bemachtigen. Als de blijvers in een gebied elkaar weten te vinden, dan zou je echt kunnen voortborduren op alle doelstellingen die via het Nationaal Programma Landelijk Gebied op boeren afkomen, zoals bijdragen aan natuur en de waterkwaliteit verbeteren naast de stikstofuitstoot verminderen', licht de adviseur toe.

In Overijssel is onafhankelijk landbouwadviseur Michiel Sybesma betrokken bij enkele samenwerkingsverbanden in Salland en Twente. Hij rekent geïnteresseerde boeren voor hoeveel meer grond ze tot hun beschikking moeten krijgen of hoeveel dieren ze minder kunnen aanhouden om in aanmerking te komen voor deze extensiveringsregeling.

'Naast biologische boeren zie ik gangbare melkveehouders aanhaken. Dat ze vervolgens kennis met elkaar uitwisselen, vind ik positief aan de regeling. Het kan ook een alternatief zijn voor stoppen door bijvoorbeeld zonder uitzicht op een opvolger met veel minder dieren de komende jaren te blijven boeren', ziet de landbouwadviseur. 'Eigenlijk heeft iedereen die deel wil nemen een eigen verhaal.'

Proefperiode

Volgens Sybesma biedt de regeling een 'proefperiode' om een extensievere bedrijfsvoering te proberen, zoals overschakelen naar biologische melkveehouderij. Hoksbergen benadrukt juist de stagnerende vraag naar biologische zuivel. 'Op veel plekken zien we dat akkerbouwers juist terugschakelen naar gangbaar, waardoor samenwerking lokaal lastig kan zijn', betoogt hij.

Beiden vinden het jammer dat alle regelingen rondom de aanpak van stikstof niet gelijktijdig openstaan. Zo zijn de stoppersregelingen al een tijd van kracht en wel verlengd, maar is het wachten op de aangekondigde innovatieregeling.

Objectieve keuze

'Ik hoor de klacht vanuit boeren dat ze nu niet een objectieve keuze van stoppen of doorgaan kunnen maken', merkt Sybesma op. 'Met die redenering ben ik het eens.' Over het tijdspad dat de overheid kiest, is hij eveneens kritisch. Eind mei sluit de inschrijving voor de regeling. Boeren krijgen mogelijk pas in november te horen of ze per 1 januari 2025 kunnen starten.

'Als je echt terug moet in dieren, ga je dan nog insemineren of niet? Als je vervolgens niet binnen de regeling valt, wat dan? Mocht je wel deelnemen, dan zullen in korte tijd veel melkkoeien op de markt komen en zal de opbrengstprijs zakken', zegt de landbouwadviseur.