Ger Koopmans (LTO): 'We moeten niet onbedoeld de primaire sector kwijtraken'

'Deze verkiezingen, dat is het moment om ervoor te zorgen dat er een parlement komt dat beter naar de belangen van de landbouw kijkt', vervolgt de LTO-voorzitter.

Dat er te weinig bedrijfsopvolgers zijn, komt doordat dat jonge mensen geen perspectief zien

Ger Koopmans, voorzitter LTO Nederland

Onder invloed van de aanstaande verkiezingen is er in Brussel al een andere wind gaan waaien. Dit leidde onder meer tot versoepelingen in de basisvoorwaarden voor de premie uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Koopmans verwacht dat dit op andere terreinen binnen de Green Deal zal doorzetten.

Hoe kijkt u naar de toekomst van de Green Deal?

'De verduurzaming zal doorgaan, maar dat heeft wel een relatie met winstgevendheid en verdienvermogen. Het gaat erom dat ondernemers de tijd krijgen hun investering te benutten zonder dat die door een beleidswijziging in één keer teniet wordt gedaan.

'Daarnaast gaat het erom om met elkaar realistische en haalbare doelen te stellen. Opschrijven dat onze wateren in 2027 aan hoge kwaliteitseisen moeten voldoen en daarbij geen rekening houden met water dat van over de grens komt, is onmogelijk.'

Welke aanpassing aan de Green Deal zou u graag zien?

'Dat er binnen die afspraken rekening wordt gehouden met het feit dat een fors deel van de Europese voedselproductie plaatsvindt in de vruchtbare delta van Nederland, België, Duitsland en Noord-Italië. Daar wordt nu geen rekening mee gehouden en dat vind ik een weeffout in de plannen die eruit moet.

'Als we minder afhankelijk willen worden als Europa op het gebied van voedsel, dan moeten we dat ook zwaarder mee laten wegen in het beleid. Voorwaarde daarbij is dat er door beleidsmakers beter wordt gekeken naar de verschillen tussen lidstaten als het bijvoorbeeld gaat om de grondsoort of klimatologische omstandigheden. We moeten af van die Europese eenheidsworst.'

Wat betekent dat dan voor het verduurzamen van de land- en tuinbouw?

'Het betekent niet dat je geen grenzen kunt stellen. Belangrijk is dat we voedselproductie op één zetten, maar dan wel op een duurzame manier.

'Op het gebied van bureaucratie mag het ook wel wat minder. De administratieve last op het boerenbedrijf is enorm; als je ziet hoe ingewikkeld het is geworden om een aanvraag voor het GLB te doen. Ik sprak onlangs een boer die in plaats van dertig nu op zo'n 190 percelen uitkomt. En dat voor dezelfde grond.'

Met welke prikkel kunnen boeren worden verleid om extra stappen te nemen?

'Verduurzamen geeft ondernemers de 'license to produce'. Maar het behalen van milieudoelstellingen is te vergelijken met topsport. De eerste meter springen lukt nog wel, daarna het wordt steeds moeilijker.

'In Nederland hebben we de neiging om als het langzamer gaat, strenger te worden, maar daar gaan ondernemers niet hoger van springen. We zagen dit ook bij het middelenverbod in de kersenteelt. Omdat paar bedrijven het niet goed doen, werd bijna een hele sector gestraft. Zo kan door een vergissing of fout van een paar enkelingen een besluit aan de inkomenskant heel heftig uitpakken.'

Bent u al in Brussel geweest?

'Ja, ik ben er nu twee keer geweest. Ik heb onder meer met collega's uit andere landen gesproken. Ook daar spelen zorgen over de complexiteit van de regelgeving. Dan kijken ze naar ons land en denken ze: 'oh jee, zo erg willen wij het toch niet'.

'Mijn tweede bezoek was tijdens een evenement dat de Vlaamse Boerenbond organiseerde. De Belgische premier Alexander De Croo hield daar een mooie speech, echt een droomspeech.'

Wat was daar zo bijzonder aan?

'Ik wacht nog op het moment dat een Nederlandse premier zo'n toespraak houdt. Het was een hele positieve speech over de landbouw, met veel verbindende elementen. De Croo toonde begrip voor de dilemma's waar de landbouwsector voor staat. Hij heeft een scherp oog voor de koppeling tussen winstgevendheid en duurzaamheid.

'In Nederland heeft het daaraan ontbroken, waardoor veel boeren de laatste jaren het vertrouwen in de politiek als betrouwbare partner zijn verloren. Dat heeft iedereen met zijn ogen dicht kunnen zien.

'Dus in één zin: het moet niet zo zijn dat we in de transitie onbedoeld de primaire sector kwijtraken.'

Ziet u dat als grootste bedreiging?

'De grootste bedreiging zit in de leeftijdsopbouw van de opvolgers. Dat er te weinig bedrijfsopvolgers zijn, heeft er ook mee te maken dat jonge mensen geen perspectief zien. Een tweede gevaar zijn de hoge grondprijzen in Nederland. Een norm op grootvee-eenheden (GVE) maakt het dan wel lastig om perspectief te blijven zien.

'Een vrijwillige opkoopregeling kan mijns inziens alleen onderdeel uitmaken van een pakket maatregelen dat gericht is op een vorm van een nieuwe derogatie. We hebben nog niet eens een fatsoenlijke analyse kunnen maken van de Lbv- en Lbv plus-opkoopregelingen. En dan komen ze alweer met een volgende regeling. Dat gaat in mijn beleving wel wat snel.'

Er wordt bij deze verkiezingen een ruk naar rechts verwacht. Ziet u dat als positieve ontwikkeling?

'Peilingen zijn palingen, zeggen ze dan. Maar het is natuurlijk wel zo dat EU-voorzitter Ursula von der Leyen onder invloed van die peilingen driekwart jaar geleden een soort wedergeboorte heeft doorgemaakt. Daardoor zijn toch een aantal voorstellen aangepast.

'Je zag het onder meer bij de natuurherstelverordening. Die werd op het laatste moment niet in stemming gebracht omdat er geen meerderheid te vinden was.'

Schuilt er geen gevaar in voor de stabiliteit van de interne markt?

'Een centrumrechtse coalitie in Brussel zou voor de land- en tuinbouwsectoren gunstiger uit kunnen pakken. De verwachting is dat dat met het EVP-blok van Von der Leyen ook gaat gebeuren.

'Bij extreemrechts zie je wel eens een ontkenning van de kracht en de waarde van de gezamenlijke Europese markt. Voor de land- en tuinbouw is die natuurlijk van enorm groot belang. Dat is cruciaal gebleken in de afgelopen tientallen jaren. Inmiddels is, terecht, vrijwel geen enkele partij meer voorstander van een nexit.'

Toch zie je ook dat lidstaten steeds meer geneigd zijn om hun eigen boeren te beschermen.

'Dat is een ingewikkeld soort samenspel dat continu in Brussel plaatsvindt. Wij hopen dat de Nederlandse overheid ook eens wat vaker het grote belang van onze boeren en tuinders daar op tafel legt. Het gaat toch om jaarlijks 50 miljard euro voor de Nederlandse economie.

'Laten we een voorbeeld pakken. Het blijft heel maf dat ondanks een wetenschappelijk rapport waaruit blijkt dat de waterkwaliteit onder derogatiebedrijven beter is, ons geen nieuwe derogatie wordt gegund.

'Zo'n verhaal dat beter is voor boeren en de verduurzaming moet je toch vanuit volle overtuiging bij de Europese Commissie over kunnen brengen?'

Waar moet een nieuwe landbouwminister straks als eerste voor naar Brussel reizen?

'Een nieuwe minister van Landbouw moet voor de sector gaan staan en ervoor zorgen dat het wantrouwen van de sector in de politiek verdwijnt.

'Er zijn afgelopen tijd zulke gekke dingen gebeurd. Dan werd er op een dinsdagmiddag een motie aangenomen die de intensieve veehouderij, de efficiëntste van de wereld, in een perspectief zet dat eindig is. Dat kun je toch niet maken? Dat zijn klappen die je uitdeelt, zonder dat je welk perspectief dan ook formuleert. Klappen die hele bedrijven van boeren op losse schroeven zetten. Nou, daar moeten we dus echt van af.

'Ik kon het ook niet waarderen hoe landbouwminister Piet Adema sprak over de kalverhouderij. Over het zeulen met dieren. Dat vond ik respectloos, want we hebben het hier over bedrijven die met de juiste vergunningen aan de slag zijn en daarmee succesvol zijn op de Europese markt.'

U bent nu anderhalve maand voorzitter van LTO Nederland. Hoe heeft u dat ervaren?

'Wat mij opvalt, is dat door het wantrouwen naar de politiek en het gebrek aan perspectief het zelfvertrouwen in de sector laag is. Dit terwijl in maart vorig jaar bij de Provinciale Statenverkiezingen half Nederland een vlag op de kop had hangen.

'Ook uit verschillende onderzoeken blijkt dat er gewoon een heel groot gedeelte van de samenleving een hele grote waardering heeft voor de land- en tuinbouw. In het benutten van die waardering zit een rol voor LTO Nederland en dus ook voor mij.'