Alle hens aan dek bij veevoerbedrijven

Het zijn uitdagende marktomstandigheden, benadrukt Johan Schuttert, commercieel directeur bij AgruniekRijnvallei (AR). 'Na jaren van hoge prijzen voor veevoer door de dure grondstoffen en sterk gestegen energiekosten, overheerst nu vooral veel onzekerheid over of een bedrijf toekomstbestendig is of niet en wanneer dat duidelijk wordt.'

Vooralsnog weet de voerfabrikant de omzet nagenoeg op peil te houden. Schaalgrootte, in het geval van AR ruim 700.000 ton voer op jaarbasis, is nodig om tal van dierlijke sectoren te beleveren en zo risico's te verspreiden. 'Je moet daarnaast je klant en de markt kennen', schetst Schuttert. 'En snel kunnen schakelen, zoals met het afschaffen van derogatie. Melkveehouders willen minder eiwit en meer ruw vet in het rantsoen om de uitstoot van stikstof via de mest te beperken.'

De coöperatie ziet op dit moment ziet relatief weinig stoppers. Schuttert: 'Met trager groeiende vleeskuikens in de stal en minder moederdieren, daalt bij deze klanten de voerafzet. Maar we zien dat pluimveerechten weer door legpluimveehouders worden opgevuld. In de varkenshouderij is de bezetting in de stallen hoog door de goede prijzen en dus een sterke vraag. In de wetenschap dat de markt gaat krimpen, voelt de markt als een evenwichtsbalk waarop we ons staande proberen te houden.'

Voergroep Zuid weet in marktaandeel zelfs licht te groeien. 'Met de eerdere saneringsregeling varkenshouderij verloren we 10 procent van onze klanten in deze sector', beschrijft Ronald van de Ven, directeur van de coöperatie.

Dat gat heeft Voergroep Zuid in twee jaar kunnen opvullen door in marktaandeel te groeien. 'Met het stallenbesluit in Brabant om de emissies vanuit de veehouderij te beperken, zien we daar sterke bedrijven die up-to-date zijn met ondernemers die op de toekomst zijn gericht', stelt Van de Ven. 'Wij moeten daarop aanhaken met het beste voer, goede technische resultaten in de stal en gezonde dieren. En dat alles tegen een scherpe prijs.'

Nederland telt zo'n veertig mengvoerbedrijven. Van grote internationale spelers zoals Agrifirm, ForFarmers en De Heus, tot kleine bedrijven en coöperaties in alle uithoeken van het land. En dan zijn er de middelgrote coöperaties die in de loop der jaren zijn gegroeid door fusies en overnames en zich nadrukkelijk focussen op de Nederlandse markt en de grensstreek. Spelers zoals AgruniekRijnvallei, Voergroep Zuid en ABZ De Samenwerking.

Bij elkaar kruipen

Ondanks een kleine omzetdaling in 2023 is ABZ De Samenwerking tevreden over de financiële resultaten. 'Op termijn verwachten we dat 70 procent van de veehouders overblijft en daar richten we ons op. Het is duidelijk dat er straks onder de Nederlandse veevoerbedrijven verliezers zijn', zegt directeur Marcel Roordink. 'Vanuit een coöperatieve gedachte sta ik daar ontspannen in. Je wordt kleiner, kruipt bij elkaar en samen sta je weer sterker. Zo gaat het al honderd jaar in de voermarkt en dat spel is nu niet anders.'

In ABZ De Samenwerking komen in krap drie jaar tijd vijf voerleveranciers samen, zoals dit voorjaar De Valk Wekerom, gespecialiseerd in pluimveevoer. 'De markt wordt steeds complexer en daarmee ook het palet aan voeders dat je wil aanbieden en goed wil kunnen produceren. Daar heb je kritische massa voor nodig en wij bereiken dat nu via fusies', legt Roordink uit.

Een andere vorm van samenwerking vindt vooral achter de schermen plaats, zoals productieruimtes delen, gezamenlijk voerlijnen opstarten of als collectief aanhaken bij marktconcepten. Commercieel directeur Johan Schuttert van AR ziet vooral het verlagen van de CO2-voetafdruk als een heet hangijzer. 'We lopen voorop met het voeren van dierlijke eiwitten aan pluimvee uit slachtbijproducten van varkens. Dierlijk eiwit vervangt soja. Dat leveren we ook aan andere spelers in de markt.'

Ecologische voetafdruk

Voergroep Zuid heeft in eigen huis een dashboard ontwikkeld dat de ecologische voetafdruk van het voer in beeld brengt voor de individuele boer, maar ook een benchmarkt is voor een brede groep veehouders. 'Zo kun je heel precies sturen met welk mengvoer de uitstoot van CO2 omlaaggaat en wat dat kost', laat Van de Ven weten.

Deze tool wil Voergroep Zuid deze zomer aan alle mengvoerbedrijven in Nederland beschikbaar stellen. 'We mogen als bedrijven de strijd aangaan om iedere klant, maar we moeten op duurzaamheid gezamenlijk leiderschap tonen en daarbij het belang van alle boeren voorop blijven stellen', aldus Van de Ven.

De coöperatie richt zich onder andere op de intensieve varkens- en pluimveehouderij met lagere emissies en meer dierenwelzijn. 'Daar zien we onze toekomst samen met onze boeren. We moeten samen veranderen, maar hoe dat er op langere termijn exact uit gaat zien, is in deze maatschappij en met de huidige politieke onzekerheid nog best een zoektocht', geeft de Voergroep Zuid-directeur aan.

Een coöperatie biedt volgens alle drie de marktspelers voordelen. 'Boeren houden via coöperaties zelf grip op hun voerkosten', duidt Van de Ven. 'En wordt er door de coöperatie geld verdiend, dan komt dat direct ten goede aan een lagere voerprijs. Of het geld blijft beschikbaar voor boeren en de continuïteit van de coöperatie. Geld in kas hebben, liquiditeit, is belangrijk in deze markt met schommelende prijzen.'

'Energiecrisis zet extra druk op grondstoffen'

Brancheorganisatie Nevedi heeft de productie van alle veevoerbedrijven in beeld. 'Door de krimpende markt ontstaat overcapaciteit in de productie en met de lage marges zullen bedrijven daar zo snel mogelijk een oplossing voor willen. Dat zie je in allerlei variaties terug door het sluiten of specialiseren van locaties en overnames of clusters van bedrijven die samenwerken', zegt directeur Henk Flipsen. De sector gaat uit van een teruggang van 20 tot 30 procent tot 2030. 'Als we in omliggende landen zien hoe hard de varkenshouderij krimpt, kunnen we ons hart vasthouden.'

De druk op grondstoffen is groot, met name door de energiecrisis, constateert de brancheorganisatie. 'Wat wij als sector juist heel circulair gebruiken voor veevoer, zijn restproducten zoals bietenpulp of varkensvet. Met de hoge energieprijzen worden die gewoon vergist of verwerkt tot bio-ethanol. Aan de andere kant worden reststromen die wij benutten, zoals bierborstel, opgewaardeerd tot voedsel voor mensen in brood. Op zich is dat positief, maar het legt alles bij elkaar druk op de beschikbaarheid van grondstoffen en dat heeft een prijsopdrijvend effect', redeneert de Nevedi-directeur.

Samen met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ontwikkelt Nevedi een monitoringsysteem waarin meetbaar wordt gemaakt wat duurzaam diervoeder is. Het draait daarbij om vraagstukken als circulariteit, biodiversiteit, klimaat en herkomst van grondstoffen. Flipsen hoort dat mensen denken dat veevoer voor 80 procent uit geïmporteerde soja bestaat. 'Dit stoort, omdat het aandeel zo'n 15 procent is.'