'Fermenteren past bij een duurzame manier van voeren'

Vanaf 1 januari 2025 moeten bedrijven met minimaal honderd werknemers hun CO2-voetafdruk rapporteren. Twee derde van de CO2-voetafdruk van de retail is komt van melk, vlees en eieren die zij verkopen. En de veehouder beschikt als primaire producent over de knoppen waaraan kan worden gedraaid om die voetafdruk te verlagen.

Er zijn veel reststromen waar nog niets mee gebeurt, maar waar met fermentatie wel kansen liggen

Ronald Scholten, specialist fermentatie Dr. Ferm

Belangrijke knoppen zijn het voer en de voederconversie. Voor deze twee knoppen ziet Ronald Scholten kansen voor fermentatie. Dit is een proces dat past bij het opwaarderen van veevoergrondstoffen. 'Of het nu om natte of droge fermentatie gaat, op het boerenerf of industrieel, om dieren optimaal te laten produceren moet de darmgezondheid top zijn. Met gefermenteerd voer los je veel gezondheidsproblemen op', geeft Scholten aan.

Waarom groeit de interesse voor fermenteren?

'De randvoorwaarden voor het houden van vee veranderen. Dus dat wat je doet, moet je beter doen. We zien op bedrijven waar de dieren gefermenteerd voer krijgen, dat die dieren met minder eiwit en minder duur eiwit toe kunnen. Dat past bij het streven naar minder emissies. Instituten als Schothorst Feed Research, Wageningen University & Research en grote integrators in Spanje en Frankrijk storten zich op dit moment op fermenteren. Het past bij een duurzame manier van voeren.'

In de veehouderij worden veel reststromen verwerkt. Wat gaat daar veranderen?

'Er zal een gevecht ontstaan om plantaardig eiwit. Ik verwacht daarom dat het fermenteren van eiwit een opmars gaat maken. Er zijn op dit moment allerlei technieken in ontwikkeling waarmee bedrijven eiwit dat nu nog in reststromen zit, eruit kunnen filteren. Eiwit is duur en daardoor interessant als businessmodel voor de levensmiddelenindustrie. Dat gebeurt bijvoorbeeld al met bierbostel die bij bierbrouwer Heineken vrijkomt. Meer bedrijven werken aan dit soort technieken.'

Betekent dit dat de veehouderij op zoek moet naar nieuwe reststromen?

'Ja. Tegelijkertijd zijn er wereldwijd nog een heleboel grondstoffen uit reststromen waar nu nog niets mee gebeurt, maar waarvoor met fermentatie wel kansen liggen. Denk bijvoorbeeld aan cacaohullen die nu worden verbrand of producten die vrijkomen bij de productie van tapioca en het verwerken van bananen. In Azië heb je eiwitrijke bijproducten als katoenzaad of pinda's die via fermentatie worden opgewaardeerd.'

Eiwit fermenteren, gebeurt dat al lang?

'Nee, dat is een relatief nieuwe ontwikkeling. Eiwit fermenteren kan zowel nat als droog. Nat wordt dat sinds een jaar toegepast bij sojaschroot. Droog gebeurt dat via het zogenoemde solid-state fermentatie, waarbij producten vochtig worden gemaakt tot 65 procent droge stof en dan een aantal weken worden ingekuild.'

'Eiwitrijke producten die geschikt zijn om te fermenteren zijn gras, lupine of een hogere inmenging van veldbonen of raapzaadschroot. Die bevatten antistoffen die de vertering of smaak negatief beïnvloeden. Door ze te fermenteren, verdwijnen die eigenschappen of worden ze verlaagd.'

'Plantaardig fosfor is normaliter slecht verteerbaar, maar de verteerbaarheid ligt na fermenteren duidelijk hoger. Bovendien activeert het proces de natuurlijke fytase in grondstoffen en produceert dat ook. Door te fermenteren kan ook eiwit worden gemaakt. De bacterie is goed verteerbaar. In de toekomst verwacht ik systemen die microbieel eiwit produceren, zoals gisten en schimmels.'

Hoeveel soja kan in een rantsoen worden vervangen door gefermenteerd eiwit?

'In droogvoer kan het volledige soja-aandeel worden vervangen door gefermenteerd eiwit. Dit is een kwestie van optimalisatie; eventueel kunnen waar nodig synthetische aminozuren erbij worden gegeven. Wat fermenteren interessant maakt, is dat een dier met minder eiwit toe kan. Dit omdat de beschikbaarheid en opneembaarheid van eiwit in gefermenteerd voer beter is. Bij nat gefermenteerd sojaschroot bijvoorbeeld kan het aandeel in het rantsoen met 2 procent worden verlaagd zonder dat dit hoeft te worden gecompenseerd.'

Wie aan fermenteren denkt, denkt aan nat fermenteren en grote installaties. Dat is niet voor iedereen weggelegd.

'Voor op het agrarisch bedrijf kennen we tegenwoordig de micro-fermentor, waarmee 100 tot 200 liter ferment kan worden gemaakt. Ferment is ook kant-en-klaar leverbaar in jerrycans van 1 of 5 liter, terwijl droog fermenteren ook mogelijk is.'

'Bij fermenteren wordt vaak aan de varkenshouderij gedacht, maar het is ook geschikt voor rundvee, pluimvee en kalveren. Op industrieel niveau wordt er ook gefermenteerd. In Denemarken fermenteert European Protein centraal grondstoffen voor mengvoerbedrijven. In Hongarije is een bedrijf dat ferment op een drager zet, die past in voer voor pluimvee, rundvee en varkens.'

Waar kan met fermentatie nog winst worden behaald?

'Het verteringssysteem van onze hoogproductieve melkkoeien zit ramvol. Fermenteer je eiwitrijke grondstoffen, dan zien we in eerste proeven dat de melkproductie en/of gehalten positief worden beïnvloed.'

'Een ander voorbeeld is natte ferment toevoegen aan de kruimel of meel van vleeskuikens. Langzaam groeiende kuikens krijgen schraler voer. De ontwikkeling staat nog in de kinderschoenen, maar door een klein beetje natte ferment toe te voegen aan de kruimel of meel, is daar in voederconversie nog de wereld winnen.'

'Fermenteren past verder in de strijd tegen salmonella en kan een antwoord zijn op de uitdaging die er komt wanneer coccidiostatica niet meer mogen worden gebruikt.'