Exotische sorghum voelt vertrouwd als rustgewas in mengteelt met mais

Volgens het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn moet er vanaf 2023 eens in de vier jaar een rustgewas komen op zand- of lössgrond. Dit is goed voor de bodem- en waterkwaliteit. Voor melkveehouders betekent het dat er op hun maispercelen tot en met 2026 in elk geval één jaar een rustgewas staat. Daar komt sorghum om de hoek kijken. Dit lijkt wel wat op mais, met pluimen in plaats van kolven, en is officieel erkend als rustgewas.

Voor deze maatregel mag ook een mengsel worden gezaaid dat voor minimaal twee derde uit een rustgewas bestaat, zoals sorghum en mais. Dit geldt niet als er een rustgewas wordt geteeld voor de ecoregeling uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Dan is een mengsel met niet-rustgewassen niet toegestaan.

Sorghum kan, met een paar kleine aanpassingen, op praktisch dezelfde wijze worden gezaaid, bemest, geoogst, opgeslagen en gevoerd als mais. 'Dat maakt het voor boeren interessant; het is een vertrouwde manier van werken. Zeker in een mengteelt met mais is de drempel om sorghum als rustgewas in te zetten vrij laag', stelt productmanager Roy Kuenen van DSV Zaden.

Kuenen merkt dan ook dat de belangstelling voor sorghum toeneemt. 'Dat was al zo tijdens de droge jaren, want sorghum kan beter tegen droogte dan mais. Het gewas wortelt dieper en fijner. Nu sorghum als rustgewas mag worden geteeld, is er nog meer vraag naar.'

Adviseur Daan Bressers van Kiemkracht heeft dezelfde ervaring: 'Het telen van sorghum is interessanter geworden. Er zijn melkveehouders voor wie het lastig is het bouwplan met rustgewassen rond te krijgen.'

Makkelijke teelt

Volgens Bressers is sorghum relatief makkelijk te telen en geeft het een goede opbrengst. 'Je brengt er een structuurbron mee in je rantsoen, die ook nog eens voederwaarde bevat. Dit is zeker een gewas voor de toekomst. We krijgen er in elk geval veel vragen over.'

Aantrekkelijk aan de mengteelt van sorghum en mais is dat het praktisch net zo wordt geteeld en verwerkt als mais. 'Sorghumzaadjes zijn kleiner dan maiskorrels, maar gepilleerd hebben ze hetzelfde formaat. Dan kunnen ze gewoon met de maismachine worden ingezaaid', legt Kuenen uit.

Sorghum leidend bij gewasbescherming

Dat moet volgens de DSV-productmanager wel iets later dan mais. Zo rond half mei, als de bodemtemperatuur hoog genoeg is. 'Qua gewasbeschermingsmiddelen is sorghum leidend, want daarvoor is minder toegestaan dan voor mais. En maismiddelen kunnen schade toebrengen in sorghum. Je oogst als de mais rijp is, gewoon met de hakselaar. Het is minder van belang dat de sorghum rijp is. Dat is een suikerrijke, smakelijke plant, ook als deze nog niet helemaal is afgerijpt.'

Het oogsten kan volgens Bressers juist het beste als de sorghum mooi rijp is. 'De truc is om er al voor het zaaien op te sturen dat beide gewassen gelijktijdig rijp zijn. Als sorghum tegelijk met mais wordt ingekuild, adviseer ik het sorghum-maismengsel onderin te doen. Dan vangt het eventuele kuilsappen op. Bovenop bestaat de kans dat de sorghum gaat veren en broeien.'

Goede voeropname

Dat laatste beaamt Kuenen: 'Het is een smakelijk, structuurrijk product. Uit rapporten blijkt dat de voeropname omhooggaat met sorghum in het rantsoen.' Bij DSV Zaden deden ze al wat ervaring op met het gewas. Eerst als 100 procent sorghumteelt, de laatste jaren vooral in de mengteelt met mais.

'We hebben getest met een mix van 75 procent sorghum en 25 procent mais. Waar louter mais zo’n 21,2 ton droge stof per hectare opbrengt, is dat bij het sorghummengsel 5 procent lager, zo'n 20 ton', geeft Kuenen aan. 'Alleen sorghum levert 15 tot 20 ton droge stof per hectare op. De voederwaarde van de mengteelt is 270 gram zetmeel per kilo droge stof. Bij mais is dat 350 tot 400 gram.'

Het sorghummengsel levert volgens Kuenen dus minder zetmeel, maar juist weer meer eiwit: '75 gram per kilo droge stof, ten opzichte van 63 gram per kilo droge stof in mais.'

Ronald van Hal, innovatiemanager ruwvoerteelt bij ForFarmers, beaamt dat sorghum een alternatief rustgewas is voor mais. Maar hij stipt aan dat er ook andere manieren zijn om je bouwplan rond te krijgen. 'Het gaat er vooral om dat je goed nadenkt over je bouwplan, wat je nodig hebt aan ruwvoer en wat past op je bedrijf.'

Roteren met graskruiden

Met sorghum kun je ongeveer hetzelfde te werk gaan als met mais en blijf je in de zetmeel/structuurhoek, stelt Van Hal. 'Je levert echter wel in op opbrengst en voederwaarde. Wil je meer eiwit in je rantsoen, dan kun je bijvoorbeeld ook roteren met graskruiden. Daarmee kun je invulling geven aan een ecoregeling of melkstroomeis, waar een financiële vergoeding tegenover staat.'

Dergelijke kruidenmengsels binden veel stikstof. 'Als je ze drie jaar laat staan en dan weer mais teelt op het perceel, heb je 100 tot 120 kilo stikstofnalevering en hoef je weinig tot geen drijfmest op te brengen', redeneert Van Hal. 'Dat is een verlichting in de krapper wordende stikstofruimte.'

De ForFarmers-innovatiemanager ziet dat melkveehouders nog niet direct massaal overstappen op een sorghummengteelt. Hoewel het volgens hem een onderhoudsvriendelijke teelt is, geschikt voor percelen op afstand. 'Het is betrekkelijk nieuw, veredelaars ontwikkelen door en boeren moeten er ervaring mee opdoen. Datzelfde gold voorheen voor kruidenmengsels; het ging in het begin lang niet altijd goed, maar nu liggen er heel mooie producten en handleidingen.'

Experimenteren met de teelt van stokbonen

'Onze klanten hebben geen goede ervaring met sorghum. De voederwaarde valt tegen.' Molendijk ziet meer heil in stokbonen die speciaal voor de veehouderij zijn geteeld. Hierbij is de gifstof lectine eruit gekweekt.

'De plant ziet er precies zo uit als de stokboon in je groentetuin, maar de boon blijft groen', legt de directeur van Movo-Zaden uit. 'De opbrengst is 12,8 ton droge stof per hectare en 1.045 VEM met 11 procent eiwit. Maar in de praktijk merkt men dat er meer eiwit inzit.'

Volgens Molendijk is de teelt makkelijk. 'De stokbonen groeien tegen de mais op en je kunt het gewas gewoon hakselen en inkuilen. We kennen al meerdere boeren die er goed van melken, met hoge ureumgehaltes in de melk.'

Juist vanwege die goede ervaringen probeert Movo-Zaden stokbonen nu geregistreerd te krijgen als rustgewas.