Rabobank: melkprijs van 50 euro komt weer in beeld

De zuivelanalisten van de bank verwachten in de eerste helft van dit jaar een verdere daling van de melkaanvoer in de grootste zuivelexporterende landen. Voor de tweede helft van het jaar voorziet Rabobank wel een stijgende melkaanvoer, vergeleken met een jaar eerder. Voor heel 2024 gaan de zuivelanalisten uit van een gemiddelde Europese melkprijs van 47,50 euro. De verwachtting van een melkprijs richting 50 euro rond mei is inclusief eventuele toeslagen voor melkveehouders.

De hogere melkprijzen komen vooral door een achterblijvende productie. Consumenten zijn wereldwijd nog niet erg scheutig in hun uitgaven. De bank verwacht dan ook nog 'geen grote sprongen' in het herstel van de vraag in 2024. In januari zijn de prijzen van zuivelproducten in Europa gedaald in vergelijking met januari 2023.

De prijzen voor boter en verse volle melk zijn met respectievelijk met 7,6 procent en 4,4 procent gedaald, terwijl de prijsdaling voor kaas beperkt bleef tot 0,2 procent. In Nederland was de daling van de kaasprijzen sterker.

In de Duitse supermarkten zag de bank in de laatste maanden van 2023 een verbetering in de vraag naar boter en kaas. Maar de verschillen binnen Europa blijven groot. 'Ondanks een stijging van het besteedbaar inkomen, blijven consumenten selectief met hun uitgaven', concluderen de analisten.

In Nederland is de zuivelproductie in de afgelopen jaren meer richting kaas en gecondenseerde melk verschoven. Dit terwijl de productie van vollemelkpoeder, mageremelkpoeder, boter en consumptiemelkproducten afneemt. In 2023 werd bijvoorbeeld 28 procent minder vollemelkpoeder geproduceerd dan in 2021. In vergelijking met 2020 is het zelfs ruim de helft minder (52 procent).

Steeds meer kaas

Volgens Rabobank is 'door een betere en stabielere verwaarding' meer geïnvesteerd in kaas, terwijl de concurrentiepositie van Nederlandse en Europese vollemelkpoeder in importregio's de afgelopen jaren juist meer onder druk is komen te staan. Volgens zuivelanalist Richard Scheper van Rabobank is dat niet alleen het geval voor Nederland. 'Deze trend zien we breder in Europa, zeker in Noordwest-Europa, en ook in de Verenigde Staten.'

Zo is in Noordwest-Europa sinds 2017 fors geïnvesteerd in de mozarellaproductiecapaciteit. Volgens Scheper is kaas veel beter bestand tegen prijsschommelingen. 'We hebben in de afgelopen instabiele jaren, zelfs tijdens de coronapandemie, gezien dat de prijzen van kaas behoorlijk stabiel bleven. De vraag was er.'

Scheper: 'Ook is kaas een interessant exportproduct richting opkomende economieën. Daar gaat het vaak naar een groeiende foodservicemarkt. Zo is de verwachting dat de kaasconsumptie in China de komende jaren zal groeien. Dat was de afgelopen jaren ook het geval.'

Europese thuismarkt

Kaas is een stabiel product, omdat het grotendeels voor de Europese markt is. Scheper: 'Het is daardoor minder overgeleverd aan de grillen van de wereldmarkt. De Europese thuismarkt is stabiel.'

Toch moet volgens Scheper de waarde van melkpoeder niet onderschat worden. 'Melkpoeder gaat in veel producten. Europa heeft de concurrentie op vollemelkpoeders wat verloren. Zuidoost-Azië is een grote mageremelkpoedermarkt. De concurrentie tussen Nieuw-Zeeland, de EU en de VS is daar toegenomen. In het vierde kwartaal was de export van Europa richting dit deel van de wereld lager. Op dit moment is de dreigende situatie in de Rode Zee in het nadeel van Europa als het gaat om de export naar Azië. Voor de export naar Noord-Afrika en het Midden-Oosten is het juist gunstig.'

Hogere prijzen voor boerderijmelk zorgen vaak voor een hogere productie. Tot op heden is daar nog geen sprake van. In het vierde kwartaal van 2023 daalde de melkproductie in de grote zuivelexporterende regio's jaar op jaar met 1 procent.

Rabobank verwacht dat deze trend voortzet in het eerste (-0,8 procent) en tweede kwartaal (-0,2 procent) van 2024, waardoor zuivelexporterende regio's pas in de tweede helft van het jaar kunnen herstellen (+0,5 procent) van de daling in melkvolumes. Over het hele jaar zal de melkproductie ongeveer op hetzelfde niveau liggen als in 2023.

Meer dan verwacht

In Nieuw-Zeeland wordt nu meer melk geproduceerd dan voorspeld. Toch is de verwachting dat de melkproductie in seizoen 2023-2024 0,7 procent lager zal liggen dan in het voorgaande melkseizoen, dat in Nieuw-Zeeland van juni tot en met mei loopt. De impact van het weerfenomeen El Niño verloopt er relatief mild.

In de Verenigde Staten is de melkproductie sinds juni voor zeven opeenvolgende maanden gedaald. Daardoor eindigde de melkproductie in 2023 maar net boven het niveau van 2022 (+0,1 procent). In januari daalde de melkproductie met 1,1 procent.

Deze daling is het gevolg van een afname van de melkveestapel en een lagere melkproductie per koe. Zwakke marges spelen ook een rol, waardoor melkveehouders genoodzaakt zijn kosten te besparen. Voor 2024 wordt een herstel in de melkveestapel en productie per koe verwacht, maar het potentieel is beperkt vanwege de lage jongveebezetting.

Veel minder melk

In het vierde kwartaal van 2023 is de melkaanvoer in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk sterker gedaald dan verwacht (-1,7 procent). Dit kwam voornamelijk door de natte weersomstandigheden en verslechterde marges. Met name in Ierland zijn de melkvolumes in het vierde kwartaal sterk afgenomen (-18,9 procent).

Vanwege de slechtere omstandigheden hebben veel melkveehouders in Ierland besloten om hun melkkoeien eerder droog te zetten en het seizoen vroeger te beëindigen dan vorig jaar.

In 2024 krijgen de belangrijkste melkveeregio's in Ierland te maken met een lagere norm voor derogatie. Deze is vanaf 1 januari verlaagd van 250 kilo dierlijke stikstof per hectare naar 220 kilo per hectare. In Denemarken loopt de huidige derogatietermijn af op 1 juli 2024, maar er zijn nog onderhandelingen gaande over een nieuwe termijn.

De lagere melkvolumes hebben in Europa in het laatste kwartaal van 2023 vooral invloed gehad op de productie van mageremelkpoeder (-8,1 procent) en boter (-2,1 procent), terwijl een hogere waarde de productie van kaas (+1,3 procent) en wei juist heeft gestimuleerd.

De natte omstandigheden vertragen de landwerkzaamheden voor zowel melkveehouders als akkerbouwers, wat nadelig is voor de plaatsing van dierlijke mest. De huidige milde temperaturen dragen misschien wel bij aan een betere of eerdere start van de grasgroei, merken de analisten van Rabobank op.

China blijft netto-importeur

China blijft volgens Rabobank nog steeds een belangrijke speler om rekening mee te houden. Volgens Scheper zal China, ondanks de hogere productie in eigen land, 'ook in de toekomst een netto-importeur van zuivel' blijven. De laatste periode heeft het land met grote economische crises te maken.

In 2023 is de Chinese import van zuivel met 15,7 procent afgenomen, gemeten in vloeibare melkequivalenten. Dit komt door een sterke groei in de Chinese melkproductie en een minder snelle toename van de zuivelconsumptie en voorraden.

Voor 2024 verwacht Rabobank een groei van 1,1 procent in de Chinese zuivelimport. Dit komt vooral door een minder snelle groei van de Chinese melkproductie, de verslechterde marges op grote melkveebedrijven en de lagere import van vaarzen. Aan de vraagzijde zet een lagere economische groei het consumentenvertrouwen onder druk. Dit resulteert in een vertraagd herstel van de groei van de zuivelconsumptie.

Meer winst op melkveebedrijven

In de Europese Unie verwacht Rabobank voor de eerste helft van 2024 een verbetering in winstgevendheid van melkveebedrijven. In tweede helft van 2023 waren er slechte 'of zelfs negatieve' marges op deze bedrijven.

In het eerste kwartaal heeft FrieslandCampina zijn garantiemelkprijs al met 1,75 euro per 100 kilo verhoogd tot 46,25 euro, constateert Rabobank. 'Arla, DMK/DOC en Royal A-ware laten een vergelijkbare trend zien. Naar verwachting stijgen de melkprijzen in de belangrijkste melkproducerende Europese landen verder.'

De impact van de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv of Lbv-plus regeling) op de melkveehouderij en melkvolumes zal dit jaar volgens de zuivelanalisten nog beperkt zijn.