'Ik wil toe naar een systeem met een stuk minder chemie'

Tussen kerst en oud en nieuw was het, net als op veel plekken in Nederland, ook in De Krim kletsnat op het land. Gelukkig had Velema zijn gewassen toen allemaal uit de grond, in tegenstelling tot enkele collega’s in zijn omgeving.

‘Iedereen heeft het over het natte najaar van 1998, maar deze herfst is erger. In 1998 viel er veel water in korte tijd en droogde het later weer op. Nu is het sinds half december bijna geen dag meer droog geweest’, zei de akkerbouwer eind december aan zijn keukentafel. Zijn suikerbieten gingen half november als laatste gewas van het land.

‘De bodemstructuur is op een derde van het perceel verknald. Maar ik ben blij dat de loonwerker toen toch is doorgegaan. Een paar dagen later kwam het water weer met bakken uit de lucht.’ Velema ziet wel een verband met de klimaatverandering. Boeren krijgen steeds meer te maken met langere perioden van extreme droogte of in dit geval extreem veel neerslag.

Wapenen tegen extremen en uitspoeling

‘We moeten ons daartegen wapenen’, vindt de akkerbouwer. Maar niet alleen tegen extremen. Velema wil ook wat doen tegen de uitspoeling van stikstof naar het grond- en oppervlaktewater. Daarnaast wil hij het gebruik van chemie terugdringen. ‘Er worden nog altijd residuen teruggevonden in het oppervlaktewater en er is mogelijk een link met parkinson. Bovendien wordt het middelenpakket steeds krapper.’

Toen de ondernemer een paar jaar geleden las over regeneratieve landbouw, ging bij hem een belletje rinkelen. ‘Die benadering sprak me meteen aan. Uitgaan van een gezonde bodem, waardoor je ook een gezondere plant hebt. Als dat lukt, krijg je uiteindelijk minder problemen met ziekten en plagen’, voorziet Velema.

Bij regeneratieve landbouw maak je als boer zoveel mogelijk gebruik van natuurlijke processen. ‘In de bodem zitten bacteriën die stikstof uit de lucht kunnen binden en beschikbaar kunnen maken voor de plant. Als je via mest een te ruime hoeveelheid stikstof geeft, gaan bacteriën niet aan het werk. De noodzaak om stikstof te binden is er dan niet.’

Het is volgens de akkerbouwer cruciaal om de stikstofgift langzaam af te bouwen. ‘Als je dat met beleid doet, gaat de bodem voor je werken. Maar dat is wel een zoektocht.’ Hoe pak je dat dan concreet aan? ‘Proberen de stikstofvoorziening in de plant optimaal te laten zijn, zonder dat het nitraatgehalte in de plant te hoog wordt. Een hoog nitraatgehalte zorgt voor een gewas dat gemakkelijk wordt aangetast door ziekten en plagen. Daarom gebruik ik dierlijke mest die is behandeld met micro-organismen.'

De stikstof komt daardoor volgens Velema veel beter beschikbaar voor de plant en er gaat minder de lucht in. ‘Daarnaast ben ik op het proefperceel gestopt met het strooien van kalkammonsalpeter. De opbrengst bleef hetzelfde.’

Door regelmatig bladsapmetingen te doen en monsters te steken, probeert de ondernemer een betrouwbaar beeld te krijgen van zijn aanpak. ‘De opbrengst moet niet helemaal naar beneden klappen.’ Naast het gebruik van bewerkte mest werkt Velema met compostthee. ‘Hiermee kun je het proces van fotosynthese stimuleren.’ Compostthee bestaat uit compost, water, melasse en steenmeel. Het mengsel wordt 24 uur belucht en verwarmd tot 28 graden.

Nuttige micro-organismen

Volgens de akkerbouwer zitten in goede compost veel nuttige micro-organismen. Deze kunnen zich in compostthee explosief vermeerderen. Het aantal en de diversiteit van de micro-organismen rond de wortels en op het blad van het gewas worden zo verhoogd.

Hierdoor zijn planten beter in staat mineralen en andere nuttige stoffen op te nemen. Resultaat is uiteindelijk een gezondere en weerbaardere plant. Velema spuit in het seizoen het mengsel met een veldspuit over het gewas. Zoveel mogelijk als het gewas goed groeit en weinig stress ervaart.

Verder probeert Velema maximaal winterharde groenbemesters in te zetten. ‘Ze moeten in het voorjaar groen zijn. Dat past mooi bij het systeem ‘Flächenrotte’. Het is een Duitse term voor oppervlaktecompostering. Door de resten van groenbemesters boven op de oppervlakte te houden, verteren deze snel en krijgt het bodemleven een boost.'

Velema freest het gewas met een biofrees niet dieper dan 5 centimeter. ‘Het idee is dat de energie in de groene massa beschikbaar komt voor het volggewas. Van alle regeneratieve teeltmaatregelen die ik neem, ervaar ik van deze het meeste profijt. De bodemstructuur knapt ervan op en de grond wordt mooi rul. Je oogst geen extra kilo’s aardappelen, maar de grond slaat veel minder snel dicht. De ontwatering is een stuk beter.’

De grond moet geen moment zwart liggen, is Velema's overtuiging. ‘Door de bodem zoveel mogelijk te begroeien, kan het organischestofgehalte stijgen. Dat is zeker na dit groeiseizoen makkelijker gezegd dan gedaan, maar dat is wel mijn streven.’

Wat betreft de hoofdgrondbewerking kiest de teler al jaren voor een niet-kerende methode op zijn bedrijf, dus ook toen hij zich nog niet bezighield met regeneratieve landbouw. ‘Ik hang meestal een vijftandswoeler achter de trekker. Deze haal ik niet dieper dan 30 centimeter door de grond. Soms gebruik ik ook een vleugelschaarcultivator. Daar koppel ik, net als bij de woeler, een vorenpakker achter’, legt Velema uit.

‘Voor een ecoploeg is mijn areaal te klein ten opzichte van de investering.’ Met een niet-kerende grondbewerking blijven het bodemleven beter op peil en de beworteling beter intact, meent de ondernemer. Voor het experimenteren met regeneratieve landbouw richtte Velema een perceel van 3 hectare in met strokenteelt.

Praktische overwegingen

De keuze voor dit teeltsysteem kwam meer uit praktische overwegingen. ‘Het past goed qua spuitboombreedte en als je meerdere gewassen op kleine schaal naast elkaar wil beproeven.' Verder moet je volgens Velema niet te rooskleurig doen over strokenteelt, al merkt hij wel dat er meer biodiversiteit aanwezig is op het proefperceel.

Doel van Velema’s experimenten is een bedrijf te hebben waar uiteindelijk de inzet van chemie een stuk minder is. ‘Technische innovaties zoals een spotsprayer werken mooi, maar ik vind dat je moet proberen te voorkomen dat een gewas ziek wordt en dat onkruid gaat overwoekeren. Ik hoop dat ik op deze manier de komende jaren dichter bij dat doel kom.’