PBL: voortgang stikstof- en natuurherstelmaatregelen niet goed in beeld te brengen

Dat is een van de conclusies uit een gezamenlijke studie Monitoring stikstofreductie en natuurverbetering van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Wageningen University & Research (WUR) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). De organisaties hebben in de studie zowel gekeken naar maatregelen die de stikstofdepositie verlagen als naar natuurherstelmaatregelen.

Uit de studie blijkt wel dat de verwachting is dat de gemiddelde overschrijding van de kritische depositiewaarde (KDW) van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden tussen 2021 en 2030 met een derde daalt. De wettelijke stikstofdoelen worden er niet mee gehaald en liggen dan nog ver buiten bereik, stellen de kennisinstellingen. De KDW is de hoeveelheid stikstofdepositie waarboven de natuur risico loopt op schade.

De Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) is sinds 1 juli 2021 van kracht. Op verzoek van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit hebben de kennisinstituten de voortgang en effecten onderzocht van het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering dat voortkomt uit de Wsn

Beëindigingsregeling

De daling van de KDW die waarschijnlijk wordt behaald, is voor een kwart toe te schrijven aan het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering en de recente Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties met piekbelasting (Lbv-plus). De doorrekening laat zien dat het areaal stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde toeneemt van 28 tot 31 procent in 2030. Het doel is 50 procent in 2030.

Dit komt enerzijds doordat een deel van de mogelijke maatregelen nog niet is uitgewerkt in regelingen en subsidies. Denk daarbij bijvoorbeeld aan voermaatregelen. Anderzijds komt dit doordat de kritische depositiewaarden in 2023 zijn herzien en voor een deel van de natuur naar beneden zijn bijgesteld op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Het halen van de doelen vergt hierdoor veel meer stikstofreductie.

Economische gevolgen voor de veehouderij

De kennisinstituten hebben ook gekeken naar de economische gevolgen van het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering. Het stikstofbeleid heeft de afgelopen jaren veel onrust teweeggebracht, vooral bij boeren. Beleidsvoornemens met mogelijk vergaande gevolgen zijn geland in een voedingsbodem van zorgen over de toekomst en gevoelens van collectieve machteloosheid, schrijven PBL, WUR en RIVM.

Tot nu toe bleven de economische effecten beperkt, maar door de beëindigingsregelingen uit 2023 en 2024 zal de veehouderij krimpen en valt de toegevoegde waarde van deze sector naar verwachting 7 tot 8 procent lager uit. Ook in de keten van verwerkende en toeleverende bedrijven is hierdoor een afname te verwachten. De economische effecten concentreren zich vooral in Gelderland, Overijssel en Zuidoost-Nederland.

Meer maatregelen verwacht

Doordat de beleidsdoelen nog ver buiten bereik zijn, verwachten de kennisinstituten dat er meer maatregelen voor bedrijven volgen. Hoewel het kabinet met dit beleidsprogramma indirect ook meer ruimte voor vergunningverlening hoopt te creëren, is met de huidige aanpak weinig verlichting te verwachten, stellen de kennisorganisaties. Dit komt doordat op veel plekken – zelfs bij forse emissiereducties – stikstofgevoelige natuur blijft bestaan waar de kritische depositiewaarde wordt overschreden.

De studie van PBL, WUR en RIVM volgt na een publicatie van PBL, WUR, RIVM en Deltares op maandag waarbij de effecten van de Provinciale Programma's Landelijk Gebied tegen het licht werden gehouden.