Varkensgriep vaker jaarrond op een bedrijf

De politieke belangstelling voor griep is groot. 'En door de coronapandemie is dat er niet minder op geworden', weet dierenarts Tijs Tobias van Royal GD.

De bovenmatige belangstelling voor griep heeft volgens Tobias alles te maken met het feit dat het een zoönose is. Maar de kans dat het virus van de mens overgaat op het varken is veel groter dan omgekeerd. Desalniettemin is niet helemaal uit te sluiten dat een mens griep krijgt van een varken.

Mensen die griepverschijnselen hebben en toch varkens verzorgen, kunnen de dieren infecteren met het griepvirus dat ze bij zich dragen.

'Het varken heeft op het celoppervlak zowel receptoren voor zoogdierstammen van influenza als voor vogelgriepstammen. Stel dat stammen gelijktijdig een varken infecteren, dan kan er recombinatie optreden waarbij er een herschikking van genen van de virussen plaatsvindt'', geeft Tobias aan.

Om dit te risico te verlagen, geldt voor varkenshouders en medewerkers het advies jaarlijks de griepspuit te halen en bij griepverschijnselen niet de stal in te gaan.

Volksgezondheid

Het griepvirus komt op veel bedrijven voor en steeds vaker jaarrond, vervolgt Tobias. Samen met collega-onderzoeker LucÍa Dieste Pérez is hij betrokken bij het surveillanceonderzoek dat in opdracht van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu is gedaan. Juist met het oog op de volksgezondheid noemen Tobias en Dieste Pérez het van belang in kaart te brengen welke stammen circuleren en hoe die zich ontwikkelen.

Om daar zicht op te krijgen en te onderzoeken wat een goede aanpak is voor meerjarige monitoring, werd de surveillancepilot opgezet. Daaraan werkten dierenartsenpraktijken en veehouderijen verspreid over Nederland mee.

Honderden monsters

Ten tijde van een uitbraak met griepachtige verschijnselen is speeksel verzameld via kauwtouwen en zijn neusswabs genomen. In totaal zijn zo'n achthonderd monsters verzameld. Grofweg werd bij driekwart van de bedrijven inderdaad griep aangetoond.

'De uitslag van de surveillance is zoals we die hadden verwacht. Dat geldt voor zowel de stammen als de subtypes die we vonden. Er is geen sprake van grootschalige verspreiding van virussen die we niet kennen', geeft Dieste Pérez aan.

Het genetische materiaal van griepvirussen is veranderlijk en gezien de kans op recombinatie, is een continue monitoring op de circulerende griepstammen verstandig, verwachten onderzoekers Tobias en Dieste Pérez.

Vervolgonderzoek

Het plan is om met dezelfde partijen door te gaan met de surveillance. Daarnaast startte een onderzoek aan de slachtbaan naar het voorkomen van antistoffen tegen griepvirussen en volgt een verkenning naar welke griepvirussen met name voorkomen bij varkens die buiten worden gehouden. 'Zij lopen een ander risico om blootgesteld te worden aan het vogelgriepvirus', stelt Dieste Pérez.

Uit de Veekijker, de diergezondheidsmonitoring van GD, komt naar voren dat steeds meer bedrijven het hele jaar kampen met griep. 'Sommige bedrijven komen er maar moeilijk van af', weet Tobias. Vaccineren met een bedrijfsspecifiek vaccin vermindert de impact van het griepvirus weliswaar, maar verspreiding ervan wordt er waarschijnlijk niet door voorkomen.

Bedrijfsgrootte speelt mee

Een mogelijke verklaring voor waarom het griepvirus langer op een bedrijf rondwaart, noemt Tobias de schaal van de bedrijven. 'Op grote bedrijven zijn altijd wel dieren die gevoelig zijn voor infectie en waarvoor de omstandigheden voor het virus gunstiger zijn, zodat het zich onder jongere dieren kan verspreiden.' Uniek voor Nederland is die situatie niet. 'Dat zien we overal in de wereld.'

Het advies van de onderzoekers aan varkenshouders die het griepvirus zoveel mogelijk buiten de deur willen houden, is kritisch te zijn op de biosecurity. Houd gespeende biggen gescheiden van de kraamafdelingen, dat geldt ook voor de opfok- en dragende zeugen. Werk per afdeling van jong naar oud en leg geen oudere biggen terug bij jongere. 'Wees daar consequent in. Biosecurity is belangrijk voor alles', benadrukt Tobias.

Economische schade

Los van de volksgezondheid zorgt griep in de varkenshouderij voor een behoorlijke kostenpost. Het virus ondermijnt de afweer en zorgt, vooral in combinatie met andere ziekten zoals PRRS, voor economische schade.

Farmaceutisch bedrijf Ceva raamt de kosten van griep bij fokzeugen tussen de 15,8 en 18 euro per aanwezige zeug per jaar. De kosten zitten volgens de farmaceut met name in een daling van de groei, verminderde voeropname, sterfte, achterblijvers en medicijnen.

Onderzoek naar griepvirussen in de veehouderij

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) kreeg in juni 2022 van het ministerie van Volksgezondheid opdracht in beeld te brengen welke griepvirussen in Nederland onder varkens circuleren. Dat onderzoek doet RIVM samen met Royal GD, Erasmus MC en Wageningen Bioveterinary Research. Aanleiding voor de onderzoeksvraag is het rapport 'Zoönosen in het vizier' dat de commissie Bekedam in juni 2021 uitbracht.

De Tweede Kamer is op 29 januari geïnformeerd over de onderzoeksresultaten. De uitkomsten van de eerste surveillance – regelmatig opsporen, registreren en bewaken van infectieziekten – zijn openbaar. Het onderzoek moet leiden tot een platform waarop de genetische informatie van griepvirussen wordt opgeslagen en uitgewisseld.

GD maakt deel uit van het European Swine Influenza Network (Esflu). Binnen dat netwerk worden resultaten gedeeld uit Europees onderzoek en surveillanceactiviteiten naar influenza bij varkens. Esflu loopt tot 2026 en onderzoekt onder andere of een internationale geharmoniseerde aanpak kan worden ontwikkeld om het circuleren van griepvirussen te onderbreken.