Schimmels in krachtvoersilo zwaar onderschat probleem

Silo's worden aangeschaft en geïnstalleerd en vervolgens wordt er nog amper naar omgekeken. Onterecht, zeggen Gerlofs en Kruiger. 'Bacteriën, maar vooral schimmels, zijn echt een onderschat probleem. Vooral op melkveebedrijven.'

De laatste jaren is Gerlofs – al 35 jaar chauffeur op een zuigauto – vaak te gast bij VVB's, veevoerfirma's en dierenartsen om te praten over het belang van silohygiëne. Zijn werkgever AB Texel neemt de kosten van deze presentaties op zich. Zij willen laten zien dat ze niet alleen een transportbedrijf zijn, maar ook willen meewerken aan het oplossen van het probleem. Kruiger reinigde nog niet eerder van zoveel silo's het binnenwerk als in 2023.

Schimmels – mycotoxinen – vormen zich door condensvorming. Omdat op melkveebedrijven de silo bijna nooit wordt leeg gevoerd, is in die sector sprake van groeiend probleem dat zich vooral ophoopt in de trechter van de vijzel. Soms is het aangekoekte voer droog en zijn de schimmel duidelijk zichtbaar. Soms is het smurrie waarvan Gerlofs en Kruiger zeggen dat die nog 'erger stinkt dan zure kuil'. Maar vaak is er helemaal geen zichtbare schimmel, alleen maar wat 'stof' aan het siloplafond.

Door de schimmels gaat de voerkwaliteit achteruit, maar ze zijn ook vaak de oorzaak van sluimerende gezondheidsproblemen. Kruiger noemt klauwproblemen, dikke hakken, hoger celgetal, mastitis, diarree, lagere melkproductie, verminderde vruchtbaarheid, te vroeg werpen, embryonale sterfte en andere vage gezondheidsklachten waar niet precies de vinger is op te leggen.

1. Wat zijn mycotoxinen

Mycotoxinen zijn giftige stoffen die door bepaalde schimmels worden gevormd. Nemen koeien, varkens of kippen mycotoxinen op, dan verstoren die de stofwisseling en ondermijnen de immuniteit. Belangrijke schimmels die in de silo mycotoxinen produceren, zijn Aspergillus en Penicillium. Door warmere en nattere zomers is er sprake van een groeiende besmetting door mycotoxinen uit de voersilo.

2. Schimmelvorming herkennen

Hangen er druppels water aan de binnenkant van de ontluchtingspijp, dan zit het binnen in de silo meestal niet goed. Hetzelfde geldt voor zichtbare roest op de vijzelbak. Dat komt door vocht van binnenuit. Omdat op maat gemaakte bedrijfsbrok gemiddeld genomen meer eiwit bevat dan standaardbrok, is het risico op schimmelvorming daar groter. Eiwitten trekken namelijk vocht aan.

Ook meelvorming in de brok trekt vocht aan. Het komt in de praktijk nogal eens voor dat de blaasbuis wordt verlengd en met zelftappers wordt vastgezet. Die steken in veel gevallen een centimeter of 3 in de buis. De punt op de zelftapper werkt als een mes. Telkens wanneer brok passeert, wordt die versneden. Hetzelfde effect heeft een kapotte silobocht die is gerepareerd met een plaatje op de buitenkant. De randen van het gat zorgen voor onnodige slijtage aan brok.

3. Condens voorkomen

In een voersilo kan de relatieve vochtigheid plaatselijk hoog zijn door lekkage of door condensvorming als gevolg van grote temperatuurschommelingen in de dag- en nachttemperatuur. Uit onderzoek van AB Texel met warmtesensoren blijkt dat de temperatuur boven in de silo soms oploopt tot 70 graden Celsius. Koelt het 's nachts af, dan vormt zich veel condens.

Door condensatie trekt water naar het plafond en de wanden, waardoor aankoeken en de schimmelvorming daar meestal beginnen. Het meeste stof komt toch tegen het dak. Schimmel leeft op vocht en breidt zich gemakkelijk verder uit.

Condensvorming in de silo kan worden voorkomen door het plaatsen van ontluchtingspijpjes. Er zijn ook ontluchtingspijpjes met mechanische ventilatie die door de wind wordt aangedreven. Deze mechanische ontluchters zijn vooral voor silo's die nooit vol komen, bijvoorbeeld altijd 12 ton in een 20 tons silo.

Staan op een bedrijf meerdere silo's, dan is de meest oostelijke het gevoeligst voor schimmelvorming. Dit houdt verband met de opkomende zon, waarvan de meest oostelijke de eerste en meeste warmte vangt.

4. Andere maatregelen

Varkens- en pluimveebedrijven hebben meerdere voersilo's, voeren een silo eerst helemaal leeg voordat er nieuw voer in komt en hebben een veel hogere voersnelheid. In de melkveehouderij is dat allemaal niet het geval. Zit er nog een paar ton voer in, dan wordt de nieuwe voorraad erbovenop gestort.

Het laagje 'stof' dat al op het plafond en aan de wanden zit, raakt los door het vullen en zorgt ervoor dat een hele partij besmet raakt. Daarom bijvoorbeeld liever twee silo's van 8 ton dan één silo van 16 ton. Dan kan er steeds één worden leeg gevoerd en mocht dat nodig zijn, gereinigd als de andere silo vol zit. Wanneer er nieuwe brok in een silo komt, werkt het het best wanneer de silo helemaal wordt vol geblazen. Dan worden de wanden 'schoongeveegd' wanneer de silo wordt leeg gedraaid.

Om te voorkomen dat vocht van buiten via de vijzelbak de silo inloopt, is het advies de vijzel goed af te kitten en bij (verbindings)moffen een tiewrap om de buis te plaatsen met het uiteinde naar beneden. Het is een extra beveiliging waarlangs water naar beneden wordt afgevoerd.

Een ander advies is het invetten van de randen van de schuif om hem goed te laten werken en waterdicht af te sluiten. Ook met een hamer regelmatig eens vastzittend voer uit de silo loskloppen helpt om voer van de wanden te halen.

5. Wettelijke eisen

In Europa is het verplicht om voersilo's jaarlijks aan de binnenzijde visueel te inspecteren en zo nodig te laten reinigen. Voor de buitenzijde gelden geen afspraken, maar een schone silo laat een ander beeld achter dan een vuile.

Voor pluimveebedrijven stelt IKB Kip het verplicht om voersilo's te reinigen als er salmonella is aangetroffen in hun veestapel.

6. Silo reinigen

Voor het reinigen van silo's zijn gespecialiseerde bedrijven. Sommige, zoals Agrarische Service Kruiger, hebben daarvoor een halfrobot of de schoonmaker gaat zelf de silo in. Voordat het reinigen begint, wordt de silo gespoeld. Reinigen kan het best met zeep en water van maximaal 70 graden Celsius. Ook is het mogelijk de silo te laten desinfecteren. Tijdens het reinigen wordt een silo ook geïnspecteerd op gebreken.

Vooral voor veehouders met melkrobots is het lastig om de silo helemaal leeg te krijgen. Als oplossing is er de zuigauto. Deze haalt de silo leeg, waarna deze kan worden gereinigd en gedroogd. Is de klus geklaard, dan vult de zuigauto de silo weer. Belangrijk aandachtspunt is dat de silo goed droog is en op de juiste temperatuur wordt gebracht voor deze wordt gevuld. Is dat niet het geval, dan is er direct weer een goede bodem voor condensvorming.

7. Effect schone silo

Door schimmels in het voer gaat de voerkwaliteit achteruit, maar ze veroorzaken ook vaak gezondheidsproblemen. In een schone silo blijft de kwaliteit van het krachtvoer goed en verbetert het bedrijfsresultaat, omdat de dieren optimaler kunnen produceren en de diergezondheidskosten dalen. De kosten van een reiniging zijn snel terugverdiend.