'Niet meer maar beter'

Als we de diverse visies anno 2023 tot ons nemen, dan lijkt het erop dat we de afgelopen veertig jaar weinig hebben gepresteerd. De milieuproblemen lijken groter dan ooit. Ook al is de veestapel flink gereduceerd in omvang, de mest(fosfaat)productie gehalveerd, de ammoniakemissie met twee derde gedaald en zijn mestaanwendingseisen met driekwart afgenomen, de milieugebruiksruimte is alleen maar meer beperkend geworden.

Door aanscherping en nieuw ingevoerde regels worden de grote prestaties van de sectoren tenietgedaan. Dat er moedeloosheid optreedt, wekt geen verbazing. Is er nog vertrouwen in de regelgeving, dat wanneer je de nieuwste eisen invult, het ook een keer klaar is?

Mijn analyse is dat de sector goed gehoor heeft gegeven aan het credo 'niet meer maar beter'. Dit is gerealiseerd met een gezamenlijke aanpak van overheden, maatschappelijke groeperingen en landbouwsectoren. Dit op basis van het befaamde poldermodel en haalbare doelen stellen voor alle partijen. Ook vanuit het besef dat het verdienmodel op het boerenerf acceptabel moet zijn.

Ik durf niet te stellen volwaardig economisch. Agrariërs verdienen immers structureel te weinig op basis van hun arbeidsinzet en ingebracht eigen vermogen. Maar de drijfveer van boer willen zijn motiveert hen in de bedrijfsvoering. Voor alle geledingen is het zaak dat deze motivatie aanwezig blijft.

De veranderingen in de Nederlandse land- en tuinbouw zijn via de weg der geleidelijkheid verlopen. De afgelopen decennia hebben aangetoond dat deze route succesvol is. Invoering van productierechten of dierziektes zoals varkenspest of MKZ gaven een tijdelijke patstelling. De energie ging op aan onderlinge strijd over heldere regelgeving en knelgevallenmanagement. Daarna herstelde zich weer een nieuw evenwicht.

Momenteel zitten we ook in een patstelling. Vele hoogovervisies en veel partijen met veel meningen waarmee we druk met elkaar zijn. Het kost veel energie en het gereserveerde kapitaal om veranderingen te stimuleren, gaat vooral op aan organisatiebureaus en onderling overleg. De hand aan de ploeg slaan, een bekende boerenterm, is moeilijk.

Zelf heb ik in 8 jaar landbouwvoorlichting, 25 jaar Rabobank en 9 jaar LTO-belangenbehartiging gezien dat de landbouw tot veel in staat is. Aspecten zoals rechtvaardigheid, respect en veranderruimte waren hierbij belangrijk. Het is mogelijk gebleken om flinke milieuruimte te creëren. Mijn hoop maar ook verwachting is dat de komende decennia deze lijn wordt voortgezet. Nogmaals halveren van de benodigde milieuruimte is te realiseren. Op sommige momenten zal een zekere krimp aan de orde zijn. De echte slagen moeten via innovatie worden gemaakt. Niet meer maar beter.

Persoonlijk zal ik het meer aan de zijlijn meemaken. Ik wens alle actoren het bekende gezond boerenverstand toe.