Smakelijke eerste snede vraagt om extra structuur

'Ik voer een behoorlijk pittige eerste snede', begint melkveehouder Bert Wissels uit Hengelo (GD). Hij pakt de kuilanalyse erbij. Zijn voordroogkuil bevat 34 procent droge stof, 991 VEM en heeft een VCOS van maar liefst 82 procent.

Het is snel verteerbaar met veel penseiwit. Met deze kuil neemt de kans op dunne mest en pensverzuring toe. Ook kan het vetgehalte gedrukt worden. De veehouder grinnikt om het advies dat het laboratorium op de analyse heeft genoteerd. 'Ik moet volgend jaar later maaien of droger inkuilen. Grappig. Alsof ik altijd die keuze heb.'

Op de kuilanalyse staat ook de tip om langzame energie en bestendig eiwit bij te voeren, bijvoorbeeld in de vorm van sojaschroot. Maar omdat Wissels zijn koeien VLOG-voer geeft, is dat geen optie. Bierbostel en snijmais passen ook goed, hij kiest voor het laatste. Zijn mais is met 41 procent droge stof droger dan hij had verwacht, maar van prima kwaliteit.

Naast de eerste snede (12 kilo) en mais (14 kilo) voegt hij ook een droge derde snede (10 kilo) toe aan het rantsoen. 'Die is trager en bevat minder eiwit.' Daarnaast krijgen zijn dieren nog 10 kilo voederbieten per koe. 'Maar dat zal geleidelijk iets meer worden, anders krijg ik de bieten voor april niet weg', lacht de melkveehouder.

Wissels is niet de enige met een eerste snede die lijkt op spinazie. De uitslagen van de eerste 1.000 voorjaarskuilen die Eurofins Agro analyseerde, laten eveneens een zeer hoge verteerbaarheid zien met gemiddeld 81,8 procent VCOS. Het gemiddelde VEM ligt op 977, het suikergehalte op 114 gram en lage aandeel NDF op 419. Het gras is veelal in een jong stadium gemaaid en bevat relatief weinig celwanden. Volgens Eurofins Agro lijken de kuilen meer op krachtvoer dan ruwvoer.

Verschillen in kuilgras

Johan Absil, specialist rundveehouderij bij Voergroep Zuid, helpt melkveehouders met het corrigeren van de snelle grassneden. 'Er bestaat wel heel veel diversiteit tussen het kuilgras op bedrijven', ziet hij. 'Maar de eerste snede is doorgaans vroeg gemaaid en bij velen kwam de tweede snede er al binnen drie tot vier weken achteraan. Die snede moest er ook wel af, want de verhouting nam snel toe.'

Ook de maiskuilen van 2023 zijn zeer goed verteerbaar, het gehalte ruwe celstof en ADL zijn laag. Op veel bedrijven adviseert Absil om structuur toe te voegen of een tragere voordroogkuil. 'Rustigere grondstoffen zijn soja, ondanks de hoge prijs, maar ook pulpproducten, sojahullen en eventueel tarwegries', legt hij uit. Ook bijproducten zoals bierbostel geven rust in de pens. Snelle eiwitbronnen zoals raap en tarwegistconcentraat dien je met mate in te zetten bij snelle rantsoenen. 'En het is beter om geplette tarwe te gebruiken en geen te fijn gemalen tarwe.'

Bas Timmer, specialist rundveehouderij bij ABZ De Samenwerking, ziet bij bedrijfsbezoeken eveneens veel snel verteerbare eerste en tweede grassneden. 'Ze zijn ontzettend smakelijk, alsof er jam in zit.'

Hij adviseert melkveehouders om vooral te compenseren met koolzaad- of luzernestro. 'Beide hebben harde vezels die niet snel slap worden door vocht, dat gebeurt bij tarwe- en gerstestro wel', legt Timmer uit. 'Koeien hebben die taaie vezels juist nodig, ze blijven daardoor goed herkauwen en dat is de basis van elke koe. Je moet haar niet gaan voeren als een varken.'

De benutting van de hoge voederwaarde gebeurt bij koeien in de pens. Als ze onvoldoende herkauwen, neemt de benutting direct af en is de melkproductie lager dan verwacht. 'Het gras kan wel van heel hoge kwaliteit zijn, maar als de benutting slechts 70 tot 80 procent is, is dat zonde', zegt de specialist.

Koolzaadstro

Koolzaadstro is bij uitstek geschikt voor rantsoenen die wel wat prik kunnen gebruiken. En dan bij voorkeur fijngesneden, zodat koeien het niet laten liggen. Doorgaans hanteert Timmer een norm van 300 gram koolzaadstro per koe. 'Soms zie je dat koeien meer dan 500 gram nodig hebben. In dat geval is het beter om een tragere graskuil bij te voeren, als dat mogelijk is.'

Ook Timmer noemt bierbostel een ideaal product om rust in het rantsoen te brengen, al is het momenteel vrij duur en slecht leverbaar. Iets dat helaas ook geldt voor koolzaadstro. Andere opties die het rantsoen vertragen zijn pulp en sojahullen. 'Ze wellen iets op en dat remt de doorlooptijd in de pens, ook voegen ze ruwe celstof toe.'

Ongelijk herkauwde deeltjes

Timmer en zijn collega's werken intensief met de mestzeef, daarmee checken ze de verteerbaarheid van het rantsoen. Momenteel vinden ze te veel ongelijk herkauwde deeltjes. Ook zien ze darmslijm in de zeef en dat wijst op een geïrriteerde darmwand doordat te veel voer wordt gefermenteerd in de dikke darm.

De 110 koeien van melkveehouder Wissels geven nu dagelijks gemiddeld 30 liter melk met 4,75 procent vet en 3,80 procent eiwit. 'Er zitten 10 koeien bij die weinig melk geven en binnenkort weggaan. Maar gemiddeld is de productie goed. Volgens de dierenarts ziet de mest er ook prima uit.'

Op zijn bedrijf lijken mais en de 'tragere' graskuil een goede tegenhanger te zijn van de snelle eerste snede. De veehouder ziet wel dat het blauwtongvirus lichtjes door de koppel gaat. De melkgift is iets gedempt. Ook ziet hij meer klauwproblemen. 'Gevoeligheden die bij koeien aanwezig zijn, lijken door het virus te worden versterkt.'

Snelle rantsoenen lijken trend te worden

Bas en Gert Fokkert uit Holthone vragen zich af wat de oorzaak is van de snelle grassneden en rantsoenen. 'Het lijkt een beetje een trend te worden.' De derogatie heeft ervoor gezorgd dat ze hun 280 melkkoeien fors meer kuilgras dan snijmais voeren; respectievelijk 13 kilo droge stof graskuil en 3,25 kilo droge stof snijmais.

Mogelijk speelt ook de toenemende klaverteelt een rol, wat op zich een goede ontwikkeling is, vinden de broers. Maar bij drie à vier weken maaien kan dit een slap gewas geven. 'Als we dan ook nog met een voermengwagen voeren, water toevoegen om selectie te voorkomen en gemiddeld aan het voerhek circa 38 procent droge stof voeren, dan wordt het een uitdaging. Ook al meng je stro of luzerne bij.'

De Fokkerts voeren al dertig jaar Total Mixed Ration (TMR) met alleen enkelvoudig en natte grondstoffen. 'En ook dan blijf je constant sturen.' Wat wellicht ook bijdraagt aan de steeds sneller wordende rantsoenen is de komst van meer hoogwaardige grasrassen met een hogere plantverteerbaarheid. De vraag is of dat beter is voor de koe.

De broers leren veel van boeren zonder mengwagen, met bovengemiddelde melkproducties en een goed saldo. 'Die draaien aan de juiste knoppen.' Bij de familie Fokkert ligt de productie nu op 31 liter per koe per dag met ruim 5 procent vet en 3,7 procent eiwit.

Soms zijn koeien dun op de mest. Als proef voeren ze nu een mooie grote, grove hooibaal bij. Het valt op dat bepaalde koeien hier fors meer van vreten dan andere. 'Een kloppend rantsoen op papier zegt nog niets over hoe de individuele koe ermee omgaat.'