Boeren klem door weer lagere bemestingsnormen

Schenk is akkerbouwer in Anna Paulowna, een regio in Noord-Holland die vorig jaar al als NV-gebied is aangewezen. Hij stelt dat op klei het eerste jaar een korting van 5 procent nog wel op te vangen is. 'Maar nog eens 15 procent daarbij in het tweede jaar is te veel. In de praktijk betekent het dat akkerbouwers vooral de stikstofaanvoer van hun 'cash crops', zoals aardappelen en uien, op orde houden en dat gaat ten koste van de rustgewassen.'

In zijn bouwplan probeert Schenk waar mogelijk strorijke mest en compostsoorten aan te voeren. Maar volgens hem is dat na volgend jaar verleden tijd. 'Elke gebruikte mineraal moet raak zijn en dat lukt nu eenmaal beter met kunstmest.'

Zand- en lössgronden

De gevolgen van de nog weer lagere bemestingsnormen wegen het zwaarst op de zand- en lössgronden, stelt Schenk. 'Daar komen telers landbouwkundig echt klem te zitten. Een tekort aan stikstof gaat uiteindelijk ten koste van de kwaliteit en van de opbrengsten. De beperkingen lopen nu zo op dat ondernemers twijfelen of ze bepaalde gewassen nog wel gaan inzaaien.'

Jean-Paul Tacken, bestuurder bij stichting Teelt Overleg Groenten (TOG) en mede-eigenaar van Taco Bedrijven in het Limburgse Meterik, bevestigt deze zorgen. Hij verwacht dat de teelt van prei en veel bladgewassen in het zuidoostelijk zandgebied lastig wordt. 'Veel groenten worden geoogst als ze volop in de groei zijn. Er is daardoor meer nalevering van stikstof en dat maakt de teelt gevoelig voor uitspoeling.'

Ook van groentetelers verwacht Tacken dat ze meer voor kunstmest kiezen vanwege het preciezer kunnen sturen binnen een kleinere norm. 'Wij zitten in een belangrijk teeltgebied en zijn gewend om bijna het hele jaar groenten van het land te halen. Als dit beleid doorgaat dan is het nauwelijks nog mogelijk om jaarrond vers product aan te kunnen bieden. Dat zijn wel de consequenties.'

Averechts

Het stoort Tacken vooral dat de aangekondigde maatregelen juist averechts werken op de waterkwaliteit. 'Vanwege de lage fosfaatnormen is er al weinig ruimte om iets te doen met bodemverbeteraars. Na opnieuw een aanscherping van de stikstofnormen worden vanwege het verdienmodel de rustgewassen dus minder bemest. Dat gaat ten koste van het organische stofgehalte en daarmee van het vermogen van een bodem om mineralen vast te houden.'

Schenk en Tacken benadrukken dat de generieke aanscherping van de stikstofnormen indruist tegen het nastreven van een goede landbouwpraktijk. Volgens Schenk beseffen beleidsmakers onvoldoende dat voor duurzame landbouw juist voldoende stikstof beschikbaar moet zijn in de bodem. 'Stikstof op maat zorgt voor hogere opbrengsten, draagt bij aan efficiënter gebruik van nutriënten en levert daarmee een directe bijdrage aan de waterkwaliteit.'

Druk op mestmarkt

De verdere afbouw van derogatie in de NV-gebieden en de uitbreiding van die gebieden vergroten de druk op de mestmarkt. Hier stond al enorme druk op door lagere de bemestingsnormen uit dierlijk mest vanwege de eerste stap in de afbouw van derogatie en beperking van bemesting bij bufferstroken langs sloten.

Derogatiebedrijven in de NV-gebieden mogen vanaf volgend jaar 210 kilo stikstof uit dierlijke mest aanwenden, tegen 230 kilo buiten deze regio’s. Met een forfaitaire norm van 4 kilo stikstof per ton mest gaat het om 5 ton drijfmest per hectare minder. ‘Reken maar gerust op 6 ton, de werkelijke normen liggen onder die 4 kilo’, schetst specialist Sjon de Leeuw van PPP Agro Advies.

Aanvankelijk was al grofweg 40 procent van het landbouwareaal aangewezen. Volgens woordvoerder Elise van den Bosch van het ministerie van Landbouw komt daar pakweg 20 procent bij. De nieuwe gebieden liggen over heel Nederland, ook in onder meer Oost-Friesland en het Groene Hart, waar veel melkveebedrijven zitten.

Verwondering over keuze

Dat keuze voor het Groene Hart verwondert De Leeuw. ‘Hier is de kwaliteit van het grondwater voor fosfaat en nitraat nooit een probleem geweest. Ook de kwaliteit van het oppervlaktewater lijkt me hier goed, terwijl met blijvend grasland geen nutriënten worden doorgelaten. Op welke basis is dit gebied aangewezen?’

Dat voor deze gebieden bij derogatie een lagere bemestingsnorm uit dierlijke mest gaat gelden, is minder gewenst. Voor de voerproductie is het effect volgens De Leeuw nog wel te overzien, omdat dit op de korte termijn nog kan worden gecompenseerd door extra kunstmest: ‘Het rare is dat uit onderzoek blijkt dat uit drijfmest minder stikstof uitspoelt dan uit kunstmest.’

Afbouw stikstofgebruiksnorm

Een andere maatregel die voor de gebieden gaat gelden, is de afbouw van de totale stikstofgebruiksnorm. Dit betekent dat er volgend jaar 5 procent minder stikstof uit dierlijke mest en kunstmest kan worden aangewend, in 2025 wordt dit 20 procent. Dit geldt voor alle bedrijven in deze gebieden, ook voor akkerbouwbedrijven.

Op zich verwacht de PPP-specialist dat voor volgend jaar de lagere gebruiksnorm op de veengebieden niet direct tot problemen door minder grasopbrengst leidt. In 2025 wordt dit mogelijk een ander verhaal.

Het is de vraag wat minder stikstofaanwending doet voor de markt voor dierlijke mest. Dit is ook afhankelijk van de vraag, schetst De Leeuw. ‘Ik sprak laatst een groep akkerbouwers. Financiën spelen zeker een rol bij de mestsoortkeuze. Maar de bodem is, zoals dit voorjaar, ook belangrijk. Is het te nat voor drijfmest, dan kiezen ze met kunstmest voor bodembehoud.’