Robuuste rassen komen in jaar met hoge schimmeldruk goed uit de verf

'Gelukkig zijn hier alle pootaardappelen uit de grond en mooi achter de planken', merkte een opgeluchte Remy Metselaar begin november op vanuit de kantine van landbouwbedrijf De Groot in het Flevolandse Creil. Toen Nieuwe Oogst sprak met de bedrijfsleider, was het buiten regenachtig en raasde storm Ciarán over de Noordoostpolder.

Het was een typerende situatie voor het einde van groeiseizoen 2023. Natte weersomstandigheden bemoeilijken de oogst van akkerbouwgewassen in het toch al lastige jaar. Het voorjaar begon koud en nat waardoor het voorjaarswerk vertraagd op gang kwam. Daarna volgde in juni een warme en droge periode en in juli werd het weer nat. Vervolgens zorgde broeierig weer in augustus voor een hoge druk van bijvoorbeeld phytophthora in aardappelen.

Strak spuitschema

Deze schimmelziekte trof ook de pootaardappelen van De Groot. Maar door een strak spuitschema vloog zeker niet al het pootgoed onder de phytophthora en bleven vooral de robuuste rassen goed overeind. 'Deze rassen hebben zich dit jaar echt bewezen', stelt Metselaar vast. 'Op een perceel met meerdere rassen zag je op niet-resistente aardappelen in het midden hier en daar vlekjes, aan de buitenkanten op de robuuste rassen niets.' De Groot teelt vooral klasse S-pootgoed vanuit miniknollen.

Metselaar is sinds een jaar of zeven bedrijfsleider bij het akkerbouwbedrijf en is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken bij De Groot. Hij is de boer, maar niet de eigenaar. Onder meer het personeel aansturen, contacten onderhouden en het regelen van de afzet van de meeste gewassen behoren tot zijn takenpakket.

Vier jaar geleden startte het bedrijf onder aanvoering van Metselaar met de teelt van robuuste aardappelen. Dit jaar was van de 70 hectare pootgoed 5 hectare een robuust ras. In totaal heeft De Groot 26 aardappelrassen in het assortiment. Een robuust ras is een aardappel met een of meerdere resistenties tegen phytophthora.

Kleiner middelenpakket

Cammeo van Geersing Potato Specialist uit Emmeloord heeft een sterk R8-gen en een hulpgen en is het grootste robuuste ras op het Flevolandse bedrijf. 'Waarom we zijn begonnen met robuuste aardappelen telen? Het krimpende middelenpakket dwingt ons te kijken naar alternatieve ziektebeheersing en we willen een goed imago hebben richting de maatschappij', legt Metselaar uit. 'Zelf laat ik de veldspuit het liefst zo veel mogelijk in de schuur staan.'

Ook robuuste rassen moet je chemisch blijven bestrijden tegen phytophthora, maar het kan wel een stukje minder. 'Met beslissingsondersteunende systemen van onder meer AgroVision monitoren we de ziektedruk in onze gewassen', zegt de bedrijfsleider. 'Als de druk laag is, stellen we de dosering naar beneden bij.

'De robuuste rassen nemen we in ons strakke spuitschema volledig mee. Dat is ook om te voorkomen dat de resistenties worden doorbroken. Op termijn willen we die aardappelen echt overslaan, maar dat is nu nog te lastig.' Metselaar, die samen met een collega het spuitwerk doet bij De Groot, geeft aan dat voor apart spuiten de percelen te klein zijn.

Juiste moment

'Een gemiddelde pootgoedpartij bij ons is 1 hectare groot. Er staan dus meerdere partijen op een perceel, robuuste en niet-robuuste rassen door elkaar. De stukken zijn te klein en het bedrijf qua omvang te groot om apart te behandelen.' De bedrijfsleider voorziet dat op het juiste moment spuiten steeds belangrijker wordt. 'Goede momenten zijn schaars. Dat is vaak 's avonds en vroeg in de ochtend. Vandaar dat ik het spuitwerk ook afwissel met een collega', licht hij toe.

Omdat het bedrijf voor 70 hectare relatief veel pootgoedpercelen heeft, rouleert de chauffeur in de volgorde van spuiten. Metselaar: 'Stel we beginnen bij perceel 1 en eindigen bij perceel 10. Dan spuiten we de volgende keer eerst perceel 10 en sluiten we af met perceel 1. Op die manier is de kans groter dat je op elk perceel wel een keer een goed spuitmoment te pakken hebt.'

De bedrijfsleider geeft toe dat het kiezen van dit moment dit jaar door de vaak natte omstandigheden niet altijd gemakkelijk was. 'Gelukkig kunnen we hier op zavelgrond vaak terecht, maar het was in augustus wel even spannend.'

Duurzaamheid belangrijk

De bedrijfsleider noemt de teelt van robuuste aardappelrassen niet een onderdeel van de totale bedrijfsstrategie, maar probeert wel ook in andere gewassen het aantal bespuitingen te beperken. Duurzaamheid is in ieder geval een belangrijk onderdeel op de drie bedrijfslocaties van De Groot.

De daken van de bedrijfshallen liggen vol met zonnepanelen en er staat een windmolen op de hoofdlocatie in Creil: een indrukwekkend gevaarte van 50 meter hoog en wieken van 21 meter.

Andere gewassen

De eigenaren van het bedrijf houden zich fulltime bezig met duurzame energie en zijn betrokken bij meerdere projecten. Naast pootgoed verbouwt het bedrijf 35 hectare zaaiuien, 20 hectare witlofpennen, 20 hectare granen, 15 hectare rode bieten, 5 hectare zoete aardappelen en 4 hectare winterpeen. Daarnaast verhuren de ondernemers zo'n 25 hectare land voor tulpen, lelies en mais.

De Groot zaaide vorig jaar op 4 hectare uien met een meeldauwresistentie. Het betrof 2 hectare van het gele ras Hylander en 2 hectare van de rode Redlander. 'Onze ervaringen waren goed', constateert Metselaar. 'Hiermee spaarden we zeker vier bespuitingen in de uienteelt uit.'

Maar toch kiest de bedrijfsleider er niet voor alleen maar resistente rassen te telen. Dat geldt zowel voor de pootgoed- als de uienteelt. Twee gewassen met doorgaans het hoogste saldo voor akkerbouwers. 'Je moet risico's spreiden in je rassenkeuze', vindt Metselaar. 'Daarnaast is de perceelgeschiedenis cruciaal. Robuust telen, is ook je land kennen. Is het perceel gevoelig voor fusarium? Kies dan altijd voor een fusariumresistent ras.'

Anderzijds is in een seizoen met een lage ziektedruk de meerwaarde van een resistent ras minder. Het lastige is dat het van tevoren onvoorspelbaar is of een jaar wel of niet ziektegevoelig wordt. Metselaar: 'Resistente rassen hebben vaak een iets lager saldo. Het is daarom van belang om ook altijd rassen met een hoog saldo te blijven telen. We moeten uiteindelijk wel een goede boterham kunnen verdienen.'

De bedrijfsleider voegt daaraan een nuance toe: 'Veel van onze robuuste pootaardappelen vertrekken naar het buitenland. Als daar de ziektedruk hoger is dan in Nederland heeft het wel degelijk een meerwaarde. Ook in een later stadium als consumptieaardappel.' Verder wijst Metselaar op het belang van goed resistentiemanagement.

Nieuwe stammen

'Aardappelkweekbedrijven moeten in de veredeling van nieuwe rassen zorgen dat resistenties erin blijven. Aardappelen moeten ook nieuwe phytophthorastammen de baas kunnen blijven. Maar een robuuste aardappel is niet alleen resistent tegen phytophthora, maar ook tegen aardappelmoeheid (AM) en virus. In de pootgoedteelt staat virusbestrijding op één. Een sterk ras tegen phytophthora is vooral van belang voor de consumptieaardappeltelers waar wij het pootgoed voor verbouwen.'

De bedrijfsleider beseft dat een aardappelras kweken met een resistentie tegen AM, virus én phytophthora een utopie is. 'Als ondernemer is het vooral van belang niet blind te blijven varen op één ras. Houd de oren en ogen goed open en kijk voortdurend naar nieuwe rassen en ontwikkelingen.'

Het blijft volgens Metselaar een zoektocht naar een robuust dan wel duurzaam systeem. 'De ene teler is meer met robuuste rassen bezig dan de ander. Ik denk dat het een cruciale rol gaat spelen om het aantal bespuitingen in de toekomst flink omlaag te brengen.'