Bandkeramiek Centrum laat leven van eerste boeren in Nederland zien

Educatief buitencentrum Moerveld in de gemeente Meerssen omvat 1,2 hectare Limburg, verscholen tussen agrarische akkers en het Bunderbos. Het buitencentrum is een multifunctionele groene leisure-locatie. Het centrum wil het eerste Bandkeramiek Centrum (BC) van de Euregio worden.

'Het Bandkeramiek Centrum moet voor Limburg worden wat het Hunebedcentrum voor Drenthe is', vindt Madeleine Scheeren, initiatiefnemer van BC Moerveld.

Het idee is om de 7.000 jaar oude boerencultuur landelijk en Euregionaal op de kaart te zetten. Dit wordt onder andere gedaan aan de hand van levende geschiedenis.

'We maken de bandkeramiek hier tastbaar', zegt Scheeren. 'Daarbij willen we graag samenwerken met de musea uit de omliggende gemeentes, die echte archeologische vondsten tonen, en alle andere partijen die zich bezighouden met de Limburgse oerboeren. Zodat we samen de bandkeramiek op de kaart kunnen zetten en deze ongelooflijk belangrijke periode uit onze geschiedenis de plek kunnen geven die het verdient.'

Deze oerboeren worden ook wel bandkeramiekers genoemd. Vanuit het Midden-Oosten, waar de landbouw ontstond, trokken ze in een periode van enkele duizenden jaren naar West-Europa. Daar kwamen ze rond 5300 voor Christus aan. Bij hun trektocht volgden ze onder andere de vruchtbare lössgronden. Zo zijn ze 7.000 jaar geleden ook in Zuid-Limburg aangekomen.

Eenmaal in Limburg vestigden zij zich op hogere lössgronden als de eerste boeren van Nederland. Van deze boeren zijn aardewerkresten gevonden met spiraal- en bandvormige versieringen erop. Daarom worden zij en hun tijdperk aangeduid als de 'bandkeramiekers' en de 'bandkeramische cultuur'.

Eerste agrarische cultuur

De bandkeramische cultuur wordt beschouwd als een van de eerste agrarische culturen van Europa. Deze cultuur tekent de overgang van een jager-verzamelaar levensstijl naar een levensstijl waarin de boeren op een en dezelfde plek gingen leven en voedsel verbouwen.

'Uit onderzoeken blijkt dat zij leefden in grote boerderijen waar zij onder andere (oer)graan verbouwden en rundvee hielden', vertelt Scheeren. 'Dat proberen wij hier in ons centrum, op originele wijze, na te maken. Zo bouwen wij in de buitenlucht een boerderij na van natuurlijke en lokale materialen. We willen mensen, aan de hand van oude verhalen, verloren ambachten en tradities, meenemen in een toer door het verleden van deze boeren.'

Het bouwbelevingsproject in Moorveld is voor publiekshistoricus Kris Förster en documentairemaker Robin Peeters van Mosasaurus Film Productions aanleiding geweest om dieper te duiken in deze periode van de geschiedenis. Ze werken aan een achtdelige archeo-realityserie. Die wordt groots opgezet en komt beschikbaar voor een breed publiek.

'Het is de eerste archeo-realityserie van Nederland, waarin we drie verhalen met elkaar vervlechten', verduidelijkt Peeters. 'Allereerst gaan we terug in de tijd, waarin we het verhaal van de bandkeramiekers vertellen. Wie waren dat, hoe zagen ze eruit, hoe leefden zij, wat aten ze?'

Voor de tweede verhaallijn volgend de documentairemakers het volledige bouwproces bij educatief buitencentrum Moerveld. 'We bekijken volledig en uitvoerig hoe zo'n boerderij nu gebouwd wordt met de kennis van vroeger', vertelt Kris Förster. 'Het harde werk dat deze oerboeren deden en hoe dat hier wordt nagebootst, maken we met de serie tastbaar.'

Realiseren van droom

In die tweede verhaallijn ligt de focus vooral op hoe Madeleine Scheeren met haar zonen en een team van vrijwilligers strijdt voor het realiseren van hun droom: het bouwen van een oerboerderij. Förster: 'Uiteraard komen ze gaande het bouwproces allerlei uitdagingen tegen, van het regelen van de bouwvergunning tot het verzamelen van al het bouwmateriaal zoals palen, hout en riet.'

'Bovendien is het op beeld vastleggen van dit bouwproces een hele leuke verbeelding van het oergevoel dat hier wordt beleefd en beleefd gaat worden', voegt Peeters daaraan toe.

Huidige uitdagingen

Als derde verhaallijn wordt stilgestaan bij de ontwikkelingen van de boerengeschiedenis. Daarbij komen de documentairemakers uit bij de uitdagingen waar de agrarische sector nu voor staat.

'Denk daarbij aan de ontwikkelingen op het gebied van circulaire economie, omgang met natuur en duurzame innovaties', schetst Peeters. 'Dat laatste is een extra reden om juist nu de serie te maken en het verhaal op beeld vast te leggen. Wat kunnen we van vroeger leren en gebruiken voor de situatie zoals deze nu is binnen de sector. Wellicht kunnen we zelfs naar een soort toekomstperspectief kijken.'

Ook wordt er een aflevering gemaakt over de bandkeramiek voor eXpeditie, een jeugddocumentaireserie over geschiedenis en archeologie die gratis online te bekijken is. In elke aflevering, die een paar minuten duurt, wordt het verhaal van de bandkeramiekers op simpele en beeldrijke wijze uitgelegd.

Daarnaast zijn er diverse fietsroutes in Zuid-Limburg waarin de historie van de bandkeramiekers wordt verteld. Naar verwachting zal zowel het bouwproces op Moerveld, net als de documentaire, halverwege komend jaar klaar zijn.