NAJK: 'Politiek moet keuzes maken'

De voorzitter van het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) pleit voor een intensieve samenwerking tussen politiek, bedrijfsleven en boeren. 'Alleen gezamenlijk kunnen we de uitdagingen aan. De politiek bepaalt wat een boer of tuinder mag, de bank wat hij of zij kan en de ondernemer wat hij of zij wil.'

Niemand weet wat de politiek nu precies van boeren verwacht

Roy Meijer, voorzitter NAJK

De tijd van pappen en nathouden in het landbouwdebat is voorbij, meent Meijer. Hij ziet te veel jonge boeren en tuinders afhaken. 'De interesse in emigratie neemt toe en de vergrijzing is enorm. Uit CBS-cijfers van 2021 blijkt dat meer dan de helft van de agrarisch ondernemers ouder is dan 55 jaar. Kijken we naar Europa dan is slechts 6 tot 8 procent jonger dan 35 jaar.'

Machtsblokken zijn volgens de NAJK-voorzitter internationaal een nieuw strategospel begonnen dat gaat over het hebben van delfstoffen, energie, water en voedsel. 'Ook de EU moet dit spel gaan spelen. Zij heeft vooral beschikking over water en voedsel om te ruilen tegen andere zaken. Jonge ondernemers zijn keihard nodig als Nederland en Europa hun strategische voedselpositie willen behouden in de wereld.'

Meijer wil duidelijkheid van een nieuw kabinet, maar ook van Europa. 'Doen we ertoe of niet? En zo ja, waarom doen we ertoe? Wat wil de overheid van ons? De politiek moet dit heel snel helder maken.'

De NAJK-voorzitter hekelt de houding van de huidige overheid. 'Middelvoorschrift na middelvoorschrift komt op onze sector af zonder dat duidelijk is of hiermee wel of geen doelen worden behaald. Dit houdt in dat de rechter bepaalt of iets wordt gehaald of niet. We willen ons lot toch niet telkens in de handen van een rechter leggen?'

Meijer wil samenwerken en invulling geven aan wetten, op zo'n manier dat boeren en tuinders er ook aan kunnen voldoen. 'Dan komt het vertrouwen weer terug in de politiek.' Hij doelt op de klimaatopgave, stikstof, waterkwaliteit en de Wet dieren. 'Niemand weet wat nu precies van ons wordt verwacht of hoe we aan de opgaven moeten voldoen. Van die onduidelijkheid moeten we zo snel mogelijk af.'

Bedrijfsopvolgers hebben volgens Meijer liquiditeit nodig, grond om aan de extensiveringseisen te kunnen voldoen en medewerking van banken om de bedrijfsovername te financieren.

'Jonge boeren en tuinders willen aan de slag met de verduurzaming van hun bedrijven. We hebben een heldere, bestendige en integrale visie op het voedselsysteem nodig waarin duidelijk is wat onze functie en meerwaarde zijn en waarom.' Dit vraagt volgens de NAJK-voorzitter om concrete acties op het gebied van bedrijfsovername, juridische zekerheid, verdienvermogen, grond, versnelling van de verduurzaming en water.

Maar de opgaven zijn toch duidelijk?

'De opgave voor klimaat, waterkwaliteit en stikstof zijn inderdaad helder op sectorniveau. Maar niet hoe boeren en tuinders daaraan moeten voldoen. De overheid stelt keer op keer doelen, maar laat niet zien wat op bedrijfsniveau moet worden gehaald.

'In plaats daarvan worden middelvoorschriften bedacht die generiek worden uitgerold. Er is geen ruimte voor doelsturing waarmee ondernemerschap en voorlopen worden beloond. En ja, doelsturing houdt ook in dat een bedrijf die doelen moet halen.'

Kunt u een voorbeeld geven?

'Neem 1 ster Beter Leven-kip. Pluimveehouders kunnen na de overschakelperiode niet beschikken over de juiste vergunningen om hun stal aan te passen, omdat onze overheid haar stikstofbeleid niet op orde heeft. Boeren gaan vervolgens het schip in. Die onzekerheid is funest en maakt dat jongeren afhaken.'

De sector krijgt niet graag een dictaat opgelegd.

'Dat klopt. Wat ik wil, is dat we samenwerken. Dat de politiek samen met het bedrijfsleven en boeren op zoek gaat naar oplossingen. Samen denken we na over hoe we verduurzamen en economisch sterk blijven.

'We moeten weer leren polderen. We hebben dat in de agrarische sector sinds de afschaffing van de productschappen niet meer gedaan. Door samen te werken ontstaat ook weer vertrouwen. En dat is hard nodig.'

Wat is voor u het ideale plaatje?

'Dat er keuzes worden gemaakt en dat er een visie komt waarin staat: dit is de functie en meerwaarde van onze sector. Vervolgens moeten wij als boeren en tuinders samen met het bedrijfsleven en de overheid een strategie maken met daarin een structuur waarbinnen dit beleid kan worden uitgevoerd.

'We moeten zelf als jonge agrarisch ondernemers grip hebben op het beleid. Ik denk dat wij dit ook beter kunnen dan de politiek, die gaat alle kanten op.'

Wat moet het poldermodel opleveren?

'We willen onze sector verduurzamen. Maar verduurzamen is meer dan een eindstation of doelstelling halen. Het is vooral ook een beweging in gang zetten. We moeten met elkaar nadenken hoe we dat willen doen.

'Dat vereist samenwerking tussen politiek, boeren en bedrijfsleven. Het Landbouwakkoord is daar een belangrijke stap in geweest. Het was een soort therapie om dichter bij elkaar te komen.'

Volgens LTO is het Landbouwakkoord geklapt door gebrek aan vertrouwen.

'In het Landbouwakkoord is voor het eerst in jaren breed nagedacht over de toekomst van de land- en tuinbouw. We waren bezig om de nieuwe spelregels voor een duurzamere sector op te stellen en met elkaar te bepalen welke rol de overheid, het bedrijfsleven en de boeren zelf hebben.

'Helaas wilde LTO de onderhandelingen niet afmaken. Wij wel. We wilden onze leden vragen om hun oordeel hierover. Het is immers hun toekomst.'

Bestaanszekerheid is een belangrijk onderwerp in deze verkiezingen. Wat houdt dat in voor de sector?

'Als jonge boeren of tuinders het bedrijf willen overnemen, moeten ze een plan maken voor de toekomst. Daarvoor is het nodig een inschatting te maken van hoe ze antwoord gaan geven op de uitdagingen die ze op zich af zien komen. Denk aan klimaat, gewasbescherming, waterkwaliteit, stikstof en dierenwelzijn.

'Die inschatting is nu bijna niet te maken. De impact van alle opgaven op het eigen bedrijf zijn volkomen onduidelijk, net als hoe ondernemers aan de doelstellingen kunnen voldoen en wat dit bedrijfseconomisch betekent.'

De toekomst voor jongeren is een gok.

'Ja, precies. En daarvoor is de financiële last veel te groot in verhouding tot de bedrijfseconomische risico's. Neem de Europese Green Deal. Het is een ecologisch gedreven beleidsstrategie. Maar wat de economische gevolgen zijn, weet niemand. Dat geldt ook voor de Nederlandse politiek.

'Iedereen praat druk over de verduurzaming van de agrarische sector, maar niemand heeft antwoord op hoe dat moet gebeuren en op welke markten we ons moeten richten. Hoe gaan we ons voedselsysteem veiligstellen? We hebben niet alleen een visie nodig voor de productiemarkt, maar ook voor de verduurzaming van onze afzetmarkten. Zonder rendement kan niemand verduurzamen.'

Vragen we niet te veel van de politiek?

'Nee, het is echt aan de politiek om eindelijk scherpe keuzes te maken en een heldere koers uit te zetten. De politiek bepaalt wat ik als boer mag. Het begint met de vraag welke functie de land- en tuinbouw heeft in ons land. Jonge boeren en tuinders willen weten waar ze aan toe zijn. Geen antwoord krijgen is erger dan een negatief antwoord.'

Is het bedrijfsleven niet de grote aanjager van de verduurzaming?

'Ja, dat klopt. Maar alleen als het gaat om de klimaatopgave en dierenwelzijn, omdat daar internationaal afspraken over zijn gemaakt. Tegelijkertijd ziet deze sector dat hij moeite moet doen om zijn programma's en productielijnen vol te houden.

'Het bedrijfsleven begint te zien dat een leegloop dreigt, waardoor productie en afzet in gevaar komen. De sector speelt zeker een belangrijke rol in het aanjagen en faciliteren van de verduurzaming.'

Dat betekent dat de blijvers een gunstige marktpositie hebben.

'Ik ben ook zeker niet somber over de toekomst. We zijn meer dan nodig, nu en in de toekomst. Voedselzekerheid wordt weer een steeds belangrijker thema, ook in Brussel. Net als de leefbaarheid van het platteland.

'Wat we nodig hebben is een helder beleid voor de wijkers en blijvers. We moeten zorgen voor een goed vangnet voor de wijkers en ruim baan voor de blijvers. Daarin mogen we best ambitieus zijn.'