Melkveehouder boert efficiënt met minder voer en minder energie

In een hoek bij de rotormelkstal staat een spermavat. Insemineert de melkveehouder zelf? 'Nee, we hebben een afwijkend ras, waarvan de inseminator niet altijd het juiste sperma bij zich heeft. We kopen zelf sperma bij de importeurs. De inseminator komt vervolgens langs om het toe te dienen', zegt Ormel.

Wat voor 'afwijkend' ras de ondernemer heeft, wordt duidelijk bij het betreden van de ligboxenstal, wanneer 170 paar grote ogen van wat kleinere lichtbruine koeien het bezoek aandachtig aanschouwen. Het zijn Jerseys. 'We waren een van de eersten met dit runderras in Nederland. Mijn vader vond destijds dat de Jersey goed bij dit bedrijf paste', legt de melkveehouder uit.

Lage voerbehoefte

Zijn vader leerde in de jaren vijftig op de middelbare landbouwschool dat koeien van dit ras een lage voerbehoefte hadden. 'In 1970 begon hij met enkele Jerseys. Destijds had mijn vader 15 hectare grond. Er moest efficiënt met ruwvoer worden opgesprongen. Voer aankopen was toen niet zo gemakkelijk dan nu', zegt Ormel.

Die voerefficiëntie werd vooral belangrijk toen twee jaar later de ligboxenstal voor tachtig koeien werd gebouwd. Toen zijn twintig Jerseys uit Denemarken gekocht, later nog eens tien. 'De bank wilde destijds voor de financiering zelfs een maiscontract zien, zodat de aankoop van voldoende voer gegarandeerd was', weet de melkveehouder nog.

Terwijl de Jerseys vanwege het hoge vetgehalte in de melk tijdens het melkquoteringstijdmerk minder aantrekkelijk waren, wint het ras de laatste jaren aan populariteit omdat het gunstiger uitpakt bij fosfaatrechten.

Gemakkelijke koe

Ormel heeft er dan ook zeker geen spijt van de keuze voor dit ras. 'Het is een gemakkelijke koe. Het kalven gaat vanzelf. Ik heb in de 27 jaar dat ik boer ben, nooit uit mijn bed hoeven komen voor het afkalven. Ook zijn de klauwen gemiddeld beter. Ik moet wel eens een koe bekappen, maar standaard een jaarlijkse bekapronde is zeker niet nodig', zegt hij.

'Verder heb je bijvoorbeeld minder lebmaagdraaiingen, maar ze komen wel voor. Ik denk dat bepaalde aandoeningen, zoals ook de uiergezondheid, meer worden bepaald door het management dan door het ras. Het rantsoen moet kloppen. Daarom kijkt ook een voeradviseur mee', licht de ondernemer toe.

Krachtvoerbehoefte

De Jersey is volgens de melkveehouder op dit gebied nog altijd efficiënt: 'Vooral de krachtvoerbehoefte is minder. Ook hebben Jerseys iets minder ruwvoer nodig, is mijn idee. Zo krijgen de koeien twee soorten krachtvoer in de krachtvoerboxen.'

De koeien krijgen gras, mais en een beetje luzerne, wat met de blokkendoseerwagen naar het voerhek wordt gereden. De luzerne is daarbij door het gras gemengd.

Maiskolvenschroot

Dit jaar zit er maskolvenschroot (mks) in het winterrantsoen. Ormel: 'Ik bepaal op basis van de hoeveelheid gewonnen gras of ik snijmais of mks maak voor de winter. Dit jaar is veel gras gewonnen. In combinatie met het meer geconcentreerde mks hoop ik ook meer gras te kunnen geven.' De koeien krijgen dagelijks 9 kilo droge stof gras per dag en 2,5 kilo droge stof mks. In de zomerperiode krijgen ze naast weidegang een beetje kuilgras en snijmais aan het voerhek.

De koeien worden gemolken in een 24 standsdraaimelkstal, waarbij de melker aan de binnenkant staat. 'Je kunt gewoon gemakkelijk en snel melken. Het is ook een rustig systeem. De groepswisseling die je bij een traditionele melkstal hebt, is er niet. Iedere 35 seconden komt er een koe in de rotor. Dan is het goed voorbehandelen en aansluiten maar', licht de melkveehouder toe.

Drie zzp'ers

De ondernemer krijgt dertig uur in de week hulp van drie zzp'ers. 'Die jongens melken vooral in de avonduren. Dan richt ik me op voeren en andere werkzaamheden. Ik ben daardoor zelf wat flexibeler. Als we willen, kunnen we een keertje weg.'

Ormel maakt een bewuste keuze voor de melkstal. 'Ik melk liever mijn eigen koeien dan dat ik het via een georganiseerd systeem doe. Ik ben niet zo'n robotboer. Daarbij vind ik de melkstal beter passen bij weidegang.'

Arbeidsbesparing

De ondernemer vervolgt: 'Ik twijfel ook aan het voordeel van de arbeidsbesparing van de robot. Als ik één keer per dag een melker inhuur, ben ik volgens mij niet meer tijd kwijt voor mezelf dan wanneer ik een robot zou hebben.'

De kosten speelden ook mee bij de keuze. En deze melkstal vergt minder energie. Ormel: 'Hoewel de melkrobots een stuk zuiniger worden, denk ik dat ik in mijn stal de helft van de energie kwijt ben dan van een soortgelijk bedrijf met melkrobots. Ik las laatst wel dat de kosten van de melkrobot nu lager liggen dan van een melkstal, maar het is de eerste keer dat het zo is.'

Toekomstbestendig

Waar is Ormel het meest trots op? 'Dat dit bedrijf bij de tijd is, waarmee we de toekomst in kunnen. Wellicht niet het allermodernste, tenminste qua apparatuur. Wel is het bedrijf functioneel en werkt het goed. Het geeft me werkplezier. Het loopt in zijn geheel prima.'

Het bedrijf toekomstbestendig maken doet de ondernemer ook voor een opvolger: 'Het lijkt er nu op dat de kinderen geen boer willen worden. Ik ga ervan uit dat iemand anders het bedrijf zal overnemen. Als ik tot mijn zeventigste blijf boeren, verdien ik de investeringen zelf terug, maar misschien wil ik het over vijf jaar wel kalmer aan doen. Dan is het bedrijf klaar voor de toekomst met een andere ondernemer.'

Aandacht voor energie

Een toekomstgericht bedrijf heeft aandacht voor energie. De melkveehouder is actief met het besparen en opwekken hiervan. 'Energie kan een kostenpost zijn. Dat hebben we het afgelopen jaar gezien.'

Ormel plaatste in 2018 166 zonnepanelen voor in totaal 45.000 kilowattuur aan energie. Dat is wat het bedrijf ongeveer jaarlijks verbruikt. Een investering van 45.000 euro, wat mede door de energie-investeringsaftrek in zeven jaar is terugverdiend. Met het salderen, wat voorlopig mogelijk is, betaalt de ondernemer daarom geen stroomrekening.

Verder is vorig jaar geïnvesteerd in een frequentiesturing van de melkpomp, waardoor de melk langzamer door de platenkoeler stroomt. De benodigde elektriciteit voor de koelmachine neemt daardoor flink af.

Ook is vorige week een energiezuinige boiler op het bedrijf geïnstalleerd. Die gebruikt de vrijgekomen warmte bij het koelen om water te verwarmen tot 60 graden Celsius. Om bijvoorbeeld de melkmachine te reinigen, verwarmt een geiser het water naar 80 graden Celsius.

'Volgens de verkoper bespaar ik hiermee 2.000 kuub aardgas per jaar, twee derde van het verbruik in de stal. Bij een gasprijs van 1 euro per kuub is dat toch een besparing van 2.000 euro per jaar', zegt de ondernemer. De oude gasboiler was aan vervanging toe. 'Dan ga je toch aan iets nieuws denken. Deze kwam het erg gunstig uit qua energieverbruik.'

Duur

Ormel vindt energiebesparing en energieopwekking belangrijk. 'Maar het is geen hobby. Ze moeten ook financieel rendabel zijn.' Zo vindt hij accu's om energie op te slaan op dit moment nog te duur. 'Wanneer straks de saldering gedaald is naar nul, de prijs van accu's lager is en de kilowattprijs redelijk goed is, dan is een accu wellicht niet verkeerd.'

Een bijkomende reden om aan energiewinning te doen, is dat de gemeente Aalten, waar De Heurne onder valt, plannen had om zonneparken aan te leggen op landbouwgrond.

Zonneparken

LTO is daar, net als Ormel, geen voorstander van. ‘Het kost landbouwgrond en drijft de grondprijs op. Exploitanten van zonneparken willen vaak grote, vierkante lappen grond van meerdere hectares hebben, percelen die boeren ook goed kunnen gebruiken.'

De plaatselijke LTO Noord-afdeling, waar Ormel voorheen voorzitter van was, heeft bedongen dat er geen zonneparken in deze gemeente worden aangelegd. Als tegenprestatie steekt de LTO Noord-afdeling de nek uit om staldaken van agrarisch ondernemers te benutten voor zonnepanelen. Dat gebeurt onder meer met een inspiratieavond op 14 november in Aalten. Minpunt in dit gebied is de congestieproblematiek in de regio. Het elektriciteitsnet zit vol. Het terugleveren van grote hoeveelheden stroom is lastig.

Toch ziet LTO Noord, net als Ormel, zeker kansen. 'Het is een kwestie van rekenen om te zien wat het beste uit kan. Voordeel van bijvoorbeeld zonnepanelen is dat je er geen omkijken naar hebt. Ik zou het wel mooi vinden als er wat gebeurt. Op manieren waar de landbouw, maar ook alle andere inwoners van dit gebied, blij mee zijn.'