'Veehouders moeten niet naïef in bedrijfsverplaatsing stappen'

Het is 2009 wanneer varkenshouders Jan en Annemarie Heuvelmans bij de gemeente Hilvarenbeek plannen indienen voor uitbreiding. Ze willen het gesloten bedrijf met 150 zeugen en 1.500 vleesvarkens uitbreiden naar 300 zeugen en 3.000 vleesvarkens.

We kregen plotseling te maken met een wethouder die geen enkele affiniteit had met de agrarische sector

Jan Heuvelmans, voormalig varkenshouder

'Met die stap zou ons bedrijf ook op lange termijn perspectief houden', zegt Jan Heuvelmans. 'Bovendien wilde onze zoon graag het bedrijf overnemen. Ook dat was reden om te kiezen voor bedrijfsuitbreiding.'

Een jaar later, het is dan 2010, brengt de lokale wethouder onverwachts een bezoek aan Heuvelmans. De gemeente is niet zo gelukkig met de plannen. 'Op deze locatie hoort eigenlijk geen varkensbedrijf', zegt de wethouder eerlijk. Het bedrijf ligt pal tegen de bebouwde kom van Diessen.

Landbouwontwikkelingsgebied

Heuvelmans heeft wel begrip voor dat standpunt en gaat in goed overleg met de gemeente op zoek naar een andere, betere locatie. Die vindt hij uiteindelijk 6 kilometer verderop in een landbouwontwikkelingsgebied, ver van burgerwoningen en kwetsbare natuur.

Het gaat om een bestaand bedrijf met 1.100 vleesvarkens, een bouwblok van 1,5 hectare inclusief woning. Heuvelmans koopt dit in 2013. De locatie zit ruim in de ammoniakrechten, daardoor kan hij ook hier zijn plannen realiseren. Zeker als hij bouwt volgens de nieuwste milieuvriendelijke technieken.

De bedrijfsverplaatsing kan op breed politiek draagvlak rekenen binnen Hilvarenbeek, alle partijen zetten hun handtekening onder het plan. Heuvelmans blij, gemeente blij. Kortom, er lijkt geen vuiltje aan de lucht.

Ruimte-voor-ruimte

Om de bedrijfsverplaatsing te bekostigen gebruikt Heuvelmans de ruimte-voor-ruimteregeling. Op de oude locatie worden de stallen gesloopt in ruil voor bouwvergunningen van enkele nieuwe burgerwoningen. Een proces dat veel tijd gaat kosten; pas in 2018 is de procedure helemaal doorlopen.

Ondertussen start Heuvelmans de procedure voor een bouwvergunning en aangepaste milieuvergunning voor de nieuwe locatie. Maar de buurman maakt bezwaar. 'Daar had ik geen moeite mee', vertelt Heuvelmans. 'In dit land mag je bezwaar maken. En van dat recht maakte de buurman, die een agrarisch bedrijf heeft, gebruik.'

Dit leidt tot een eerste gang naar de Raad van State in Den Haag. Daar blijft de milieuvergunning overeind, maar de bouwvergunning moet opnieuw worden aangevraagd. Daarop past Heuvelmans zijn bouwvergunning aan, maar dat leidt andermaal tot een procedure bij de Raad van State. Die bepaalt dat de gemeente binnen 24 weken een besluit moet nemen over de bouwvergunning.

Nieuwe plannen

Maar de gemeente laat deze termijn verstrijken. Sterker nog, ook daarna hakt de gemeente geen knopen door. Ze heeft namelijk lucht gekregen van nieuwe plannen van Noord-Brabant. De provincie wil gaan stalderen. Dat wil zeggen dat de bouw van een nieuwe stal gepaard moet gaan met de sloop van oude stallen elders.

Hilvarenbeek grijpt de nieuwe koers van de provincie aan om Heuvelmans' plannen te traineren. 'Ook de komst van een nieuw college deed onze zaak geen goed. We kregen te maken met een wethouder die geen enkele affiniteit had met de agrarische sector in het algemeen en de intensieve veehouderij in het bijzonder', stelt de ondernemer.

Dit leidt wederom tot een lang juridisch steekspel tussen gemeente en varkenshouder. Met de procedures bij de Raad van State gaat telkens kostbare tijd verloren, geeft Heuvelmans aan. 'Het duurt steeds weer minimaal anderhalf jaar voordat er een uitspraak ligt.'

De Raad van State concludeert in een derde uitspraak dat de gemeente fout zit en veroordeelt Hilvarenbeek tot het betalen van een schadevergoeding. Voor Heuvelmans een schrale troost. Want inmiddels is hij varkenshouder af. Op de oude locatie zijn de stallen gesloopt, op de nieuwe locatie liggen deze leeg. 'Dat was nooit mijn bedoeling. Mijn opa is begonnen met varkens. Mijn vader heeft dat overgenomen. Ik wilde het bedrijf overdoen aan mijn zoon. Maar dat is niet gelukt.'

Wat heeft u het meest geraakt?

'Dat een gemeente willens en wetens vastgestelde procedures niet volgt. En dat het afhangt van politieke drijfveren binnen een college. Dat is een vorm van machtsmisbruik. Je raakt het vertrouwen in mensen kwijt.'

De machtige overheid tegenover de individuele ondernemer.

'Precies dat. We hebben bijvoorbeeld talloze keren voor de bezwarencommissie van de gemeente gestaan. Daar zaten dan telkens zes, zeven juristen en externe adviseurs die namens de gemeente het woord voerden.

'Zo'n stap naar de bezwarencommissie kost niet alleen mij handenvol geld, ook Hilvarenbeek is daar veel geld aan kwijt. Maar daar maalt bij de gemeente niemand om.'

Mede dankzij de ruimte-voor-ruimteregeling heeft u het financieel gered.

'Ik had liever een bedrijfsverplaatsing gezien. Met een beetje goede wil van alle partijen was dat ook gelukt. De ruimte-voor-ruimteregeling heeft er inderdaad voor gezorgd dat grote geldzorgen zijn uitgebleven. In zo'n situatie kun je die zorgen ook missen als kiespijn. Anders ga je als ondernemer zeker voor de bijl.'

Waarom komen jullie met dit verhaal naar buiten?

'Wij hebben leergeld betaald en willen onze ervaringen graag delen. Veel collega-veehouders staan voor eenzelfde proces. Daar moeten ze niet naïef instappen.'

Annemarie Heuvelmans valt bij: 'En neem ook het gezin mee in het geheel. Zodat de kinderen op de hoogte zijn van de voortgang en meer begrip krijgen voor de situatie.'