Akkerbouwers en melkveehouders vinden elkaar in teelt voedererwten

Akkerbouwbedrijf Gaaikema en melkveehouderij Van 't Klooster aan de rand van het Reitdiep bij Zoutkamp bouwden de afgelopen jaren een hecht samenwerkingsverband op. Hoewel de verschillen tussen de twee naburige bedrijven duidelijk zijn – het ene moet het vooral hebben van de pootaardappelen, het andere van de melkproductie – zijn de gelijkenissen ook treffend.

'We houden gewoon van pionieren', zegt Carin Gaaikema. Met haar man Cato was zij sinds 1992 eerst als bedrijfsleider werkzaam op een akkerbouwbedrijf van 85 hectare. In 2006 hebben ze het overgenomen.

Sinds die tijd zijn ze bezig het bedrijf stap voor stap verder te verduurzamen, vertelt Gaaikema. Zoals met een 1-op-4-teelt in een bouwplan met, naast de poters, granen en bieten, inmiddels ook mais en erwten. 'Bij ons staat duurzaam op nummer 1, maar we worden geremd door regelgeving die het niet lonend maakt daar nu verder in te gaan.'

Ook buurman en melkveehouder Joost van 't Klooster is niet vies van een beetje experimenteren op zijn bedrijf van 73 hectare. Zijn ouders vestigden zich rond dezelfde tijd als de Gaaikema's op een bedrijf 500 meter verderop. Hun melkveehouderij in Hoogland bij Amersfoort werd opgekocht voor de aanleg van een vuilstortplaats.

Bijna energieneutraal

De familie vormde het akkerbouwbedrijf in Houwerzijl om tot een melkveehouderij voor ruim honderd koeien. Met zonnepanelen, een windmolen en warmteterugwinning uit de melk is het bedrijf inmiddels bijna energieneutraal.

Tijdens de opleiding aan Van Hall Larenstein in Leeuwarden maakte Van 't Klooster op zijn stageadres kennis met een mengteelt van triticale en erwten. Nadat hij in 2017 in maatschap ging met zijn moeder Riet en broer Twan, zocht hij naar manieren om zelf mengteelten op te zetten. Zoals combinaties van mais en stokbonen en erwten met gerst. Maar dat was geen succes. 'Apart gingen de mais en erwten beter dan de combinatieteelt, waardoor de groei niet gelijk opliep en het uiteindelijke saldo tegenviel.'

Hetzelfde doel

Van 't Klooster en zijn moeder verhuurden al regelmatig land aan nabijgelegen akkerbouwers of ruilden met hen, waaronder ook de familie Gaaikema. De teelt van mais besteedde de melkveehouderij al aan haar uit. Gaandeweg vonden de bedrijven elkaar meer en meer. 'We hebben hetzelfde verduurzamingsdoel in de bedrijfsvoering en gunnen elkaar wat', zegt Gaaikema. 'Het uitgangspunt is: waar kunnen we met elkaar wat aan hebben. Je moet elkaar vertrouwen en kennen, dan komt het goed.'

Na het experiment met de mengteelten liet Van 't Klooster het er niet bij zitten. Op een perceel op afstand zaaide hij twee jaar geleden voor het eerst alleen 4,5 hectare voedererwten in, een gewas dat elders in Nederland nauwelijks meer wordt geteeld. 'Voedererwten zijn iets van vroeger. Kennis is er hier dan ook niet meer over. In Duitsland wel.'

Effect op melk

De teelt van voedererwten kan volgens Van 't Klooster een deel van het krachtvoer vervangen dat hij anders inkoopt. Hij merkte vrijwel meteen een effect op de melk, de gehaltes gingen met zo'n 0,3 procent omhoog en de koeien zagen er volgens hem gezonder uit. Hij mengt het erwtenmeel op 50/50-basis met voertarwe of ander bijvoer en voegt zo 1 kilo per koe per dag toe aan het rantsoen gras, brok en mais.

De kleine ecologische footprint spreekt Van 't Klooster ook aan. 'Alleen al omdat je het zelf teelt, je maar één keer hoeft te spuiten tegen schimmels en geen kunstmest nodig hebt. Daarnaast levert het ook nog eens mooi stro op dat meer vocht opneemt dan regulier stro.'

Verder zijn het volgens de melkveehouder puur economische overwegingen om voedererwten te gaan telen. 'Tot nu toe is het ook goedkoper dan voer inkopen, zo'n 25 cent per kilo tegenover 40 cent inkoop. En de kosten van het extra veldwerk wegen op tegen de baten, het saldo is ongeveer gelijk aan dat van graan.'

Teelt goed inpassen

Om de teelt van voedererwten goed in te passen, wordt deze sinds vorig jaar om het jaar ondergebracht op grond van de Gaaikema's. Die verzorgen ook de mechanisatie, zoals zaaien en combinen, het drogen van het product na de oogst en de opslag van de ter plekke tot meel gemalen erwten in een silo. De vaste mest voor de teelt komt weer van het melkveebedrijf.

Zowel Van 't Klooster als Gaaikema geeft hoog op van het milieueffect van de teelt van voedererwten. De ondernemers wijzen op de nalevering van stikstof aan het volggewas en de bijdrage aan de biodiversiteit. En ten opzichte van veldbonen, die weer steeds vaker worden geteeld in Nederland, past het gewas volgens hen ook beter in het bouwplan.

'Je oogst al rond half augustus, zodat je bijvoorbeeld nog op tijd weer kunt bemesten en gras kunt inzaaien op het perceel. Veldbonen zijn toch meestal wat later', weet Gaaikema. 'De eiwitopbrengst van veldbonen is misschien wat hoger, maar de teelt van erwten is juist weer wat makkelijker. De kans dat je niet op tijd kunt oogsten is een stuk kleiner.'