Stikstofoverschot landbouw op laagste punt sinds 2014

Het lagere stikstofoverschot, het deel van de stikstof dat niet wordt benut, hangt vooral samen met lagere stikstofgehaltes in gras en met een afnemende veestapel. Dat blijkt uit de Mineralenbalans landbouw van het CBS. Een groot stikstofoverschot wordt als belastend gezien voor het milieu.

Het stikstofoverschot wordt berekend door de aangevoerde hoeveelheid stikstof, onder meer als krachtvoer en kunstmest, te verminderen met de hoeveelheid stikstof die is vastgelegd in dierlijke en plantaardige producten, en de stikstof die is afgevoerd buiten de landbouw. Bij dat laatste wordt gedacht aan export, mestverwerking en het gebruik door particulieren.

De belangrijkste factor in de daling van het stikstofoverschot is de afname van stikstof in dierlijk mest. Die daalde met 3,7 procent van 489 miljoen kilo in 2020, naar 471 miljoen kilo in 2021. De stikstofuitscheiding in de melkveehouderij nam zelfs met 4,7 procent af, met name door een lager stikstofgehalte van kuilgras. Weersomstandigheden zorgden in de periode van 2017 tot en met 2020 juist voor relatief hoge stikstofgehalten in ruwvoer, zoals gras en mais. De rundveestapel veranderde nagenoeg niet in omvang.

Minder varkens en pluimvee

De stikstofuitscheiding van de varkenssector en pluimveesector daalde respectievelijk van 92 en 55 miljoen kilo in 2020, naar 89 en 54 miljoen kilo in 2021. Deze daling hangt vooral samen met het aantal dieren. Varkens en kippen krijgen namelijk, in tegenstelling tot rundvee, geen ruwvoer waarvan het stikstofgehalte afhankelijk is van weersomstandigheden maar krachtvoer met onder meer een constant stikstofgehalte. In 2021 was het aantal vleesvarkens 3,3 procent lager dan het jaar daarvoor. Het aantal vleeskuikens in de pluimveehouderij lag ruim 14 procent onder het niveau van 2020.

In 2021 werd er in totaal 83 miljoen kilo stikstof afgevoerd via plantaardige producten, een daling van 1 miljoen kilo stikstof ten opzichte van een jaar eerder. Dat komt deels voor rekening van de teelt van aardappelen. Verder ging 202 miljoen kilo stikstof naar dierlijke producten, zoals vlees, melk en eieren. Dat is 6 miljoen kilo minder dan een jaar eerder. Deze ontwikkeling hangt samen met het lage stikstofgehalte in het kuilgras en met de afname van het aantal varkens en pluimvee.

Afgevoerd via ruwv

Ook werd er 279 miljoen kilo stikstof afgevoerd via ruwvoer. 266 miljoen kilo kwam weer terecht in de veehouderij als veevoer, het overige deel ging naar de voorraden. Er werd in 2021 meer ruwvoer in onder meer balen en kuilen opgeslagen dan er uit werd gehaald. De jaren daarvoor was dat precies andersom.

De twee grootste bronnen van stikstof in de landbouw in 2021 waren krachtvoer met 408 miljoen kilo en kunstmest met 213 miljoen kilo. De toevoer van stikstof uit krachtvoer was 7 miljoen kilo lager dan in 2020, van kunstmest was dat 4 miljoen kilo. Ook dit heeft er voor gezorgd dat het totale stikstofoverschot in 2021 lager is dan het jaar daarvoor.

Vierde jaar onder plafond

Het stikstofoverschot in de landbouw is in 2021 vergeleken met 2016 met 12,5 procent gedaald. De daling is vooral sinds 2017 zichtbaar, mede door maatregelen die de fosfaatproductie onder het Europese plafond moesten brengen. Deze maatregelen leidden onder andere tot een afname van de melkveestapel en daarmee ook tot een daling van de stikstofuitscheiding. Ondertussen is 2021 het vierde achtereenvolgende jaar dat de stikstofuitscheiding in de landbouw onder het stikstofplafond van de Europese Unie ligt.

De uitscheiding van stikstof in de vorm van dierlijke mest is in 2021, vergeleken met 2016, met 6,6 procent afgenomen. De aanvoer uit krachtvoer nam tegelijkertijd met 6,8 procent af. De afzet van stikstof buiten de landbouw daalde met 21 procent. Het aantal kilo stikstof in kunstmest dat in de landbouw werd gebruikt, daalde in de periode van 2016 tot en met 2021 met 7 procent.