Natuurinclusief in dienst van de koeien

'De stap naar natuurinclusieve landbouw is een langzame maar gestage transitie. Niet kneuterig en hobbymatig, maar juist ook op moderne bedrijven liggen veel kansen', aldus PNLG-coördinator Gert-Jan te Gronde.

Melkveehouder Arnold van Schriek is dit jaar met zijn bedrijf vrijwillig verplaatst van Netterden naar Voorst. Op deze nieuwe locatie ervaart hij meer mogelijkheden om natuurinclusief te boeren. 'We hebben altijd gezegd: we willen een bedrijf waarbij de aantallen koeien en de grond in balans zijn.'

Van Schriek heeft nu een extensief bedrijf met honderd koeien en bijbehorend jongvee op 70 hectare grond. 'Hier is meer ruimte, in Netterden hadden we dat niet. Je ziet hier meer toeristen en ik merk aan collega-boeren om ons heen dat hier meer draagvlak is om natuurinclusieve stappen te zetten. Dat past bij ons, die kant willen we graag op. De maatschappij vraagt van ons dat we meer met de natuur gaan samenwerken.'

Namens Collectief Veluwe stelde Otto Vloedgraven met Van Schriek een bedrijfsnatuurplan voor het melkveebedrijf op. De melkveehouder benadrukt dat de natuurinclusieve maatregelen op zijn bedrijf in dienst moeten staan van de koeien.

'We planten diverse soorten bomen aan en hagen als voedsel voor de koeien. Maar de bomen moeten niet te groot worden en niet voor te veel schaduw of blad zorgen op onze percelen. Het moet samengaan', zegt van Schriek. 'We zijn enthousiast over agroforestry. De koeien vreten aan de struiken en wilgen die wellicht mineralen vervangen die we nu aan het rantsoen toevoegen.'

Wat de ondernemer wel tegenstaat, is dat wetgeving de stap richting natuurinclusief op veel vlakken moeilijk en soms zelfs onmogelijk maakt. Bijvoorbeeld op het gebied van afwaarderen van de grond als je meer met natuur gaat doen. 'Ook weet ik dat er tussen regio's verschil zit in vergoedingen voor aanplantkosten. Dat vind ik onbegrijpelijk.'

Gratis voor Gelderse boeren

Vloedgraven kent de argumenten van Van Schriek. Hij werkte de afgelopen jaren tientallen bedrijfsnatuurplannen uit. Deze plannen zijn gratis voor boeren in Gelderland via het project 'bedrijfsnatuurplannen van het platform Natuurinclusieve Landbouw Gelderland'.

'De insteek is dat ik de boeren mogelijkheden en kansen laat zien voor natuur en landschap. Daarbij ga ik uit van de bestaande situatie. Ik gooi geen bedrijfssysteem overhoop', geeft Vloedgraven aan.

De adviseur kijkt ook naar cultuurhistorie en streekeigen natuur- en landschapselementen. 'Boeren denken vaak groot, maar dat hoeft niet. Je kunt al veel doen om de biodiversiteit te verbeteren door bijvoorbeeld een groene dooradering te maken. Plant bijvoorbeeld langs percelen een houtsingel, struweelhaag of heg aan.'

Op die manier kun je volgens Vloedgraven efficiënt blijven boeren en lever je een positieve bijdrage aan de biodiversiteit. 'Zeker als je het combineert met botanische grasland- en struweelranden.'

Vloedgraven merkt dat veel boeren niet goed weten wat natuurinclusieve maatregelen kunnen inhouden. 'Ze zijn opgegroeid met het idee dat groen en bomen lastig zijn. Ik geef ze mee dat ze ook anders tegen groen kunnen aankijken'.

Niet ten koste van melkveetak

Van Schriek staat open voor natuurinclusieve maatregelen, maar de melkveetak mag er niet te veel onder lijden. In zijn optimale plaatje passen ook houtsingels en struweelranden, maar de grond is hard nodig om zoveel mogelijk mest zelf te benutten. 'Landschap, natuur, voederwinning en kringlooplandbouw zijn belangrijk. Die kunnen heel goed samengaan en daar liggen veel kansen die in het bedrijfsnatuurplan zijn uitgewerkt.'

Of natuurinclusief boeren financieel iets oplevert, vindt Vloedgraven een terechte vraag. PNLG-coördinator Gert-Jan te Gronde onderschrijft dat: 'Door meer met en voor de natuur te doen, doe je vaak al iets aan de kostenkant.'

Kostenbesparingen

Door meer te weiden heb je minder mest in de stal, noemt Te Gronde als voorbeeld. 'Verder zijn klavers in je grasland natuurlijke stikstofbinders, waardoor je minder kunstmest nodig hebt. En door in te zetten op robuustere koeien, bespaar je op dierenartskosten. Ook belonen meer zuivelverwerkers natuurinclusieve bedrijfsvoering en inzet voor biodiversiteit.'

Vloedgraven: 'Boeren krijgen vergoedingen en subsidies voor beheer en onderhoud, maar dit is niet meer dan kostendekkend. Een goed verdienmodel met natuurinclusieve landbouw is soms nog een brug te ver, al zijn er zeker voorbeelden die laten zien dat dit wel kan.'

Voorsorteren op verdienmodel

Van Schriek twijfelt daar niet aan. Volgens hem worden natuurinclusieve maatregelen in de toekomst via de melkprijs betaald. 'FrieslandCampina sorteert er al op voor met FoqusPlanet. Ook het waterschap gaat korting geven op waterschapslasten als je aan bepaalde voorwaarden voldoet. En ik voorzie dat Rabobank kortingen gaat geven op rente als je aan duurzaamheidseisen voldoet. In gebieden met meer intensieve bedrijven scoor je dan bijvoorbeeld op CO2 en zonnepanelen.'

De melkveehouder hoopt over enkele weken de heggen aan te planten rondom zijn percelen. Zijn zoon Gijs, de beoogde bedrijfsopvolger, is ook enthousiast. 'Hij zet er nog meer druk achter dan ik, ook hij ziet in dat we die kant opgaan.'

Financiering en partnerschap nodig van provincie

In het Platform Natuurinclusieve Landbouw Gelderland (PNLG) werken ruim 26 organisaties aan het inpassen van zoveel mogelijk natuurinclusieve landbouw in Gelderland. Aandacht voor optimaal beheer en verbeteren van (ecologische) kringlopen, natuur en landschap staat centraal. Daarbij is een economisch rendabel landbouwsysteem een belangrijk uitgangspunt.

Om het platform voort te zetten, is PNLG-coördinator Gert-Jan te Gronde financiering en partnerschap van de provincie nodig. 'Het nieuwe provinciebestuur zal keuzes maken voor prioriteiten in deze bestuursperiode. Wij vragen de provincie Gelderland om financiering en partnerschap. We hebben een aanbod gedaan en hopen voor het einde van het jaar meer duidelijkheid te hebben.'

Volgens Te Gronde zijn de projecten die binnen het platform worden uitgevoerd belangrijk voor kennisontwikkeling, draagvlak en praktijkervaring.

Praktijkmiddagen

De komende weken staan praktijkmiddagen op het programma over wat natuurinclusieve landbouw financieel oplevert. Deze middagen vinden plaats op 7, 15 en 28 september en 4 en 17 oktober. Meer informatie staat op de website natuurinclusievelandbouwgelderland.nl.

De uitwerking van de Gelderse Biodiversiteitsmonitor is ook een belangrijke pijler voor de toekomst van het platform. Kringlooplandbouw en biodiversiteit worden hierbij gemonitord aan de hand van kritische prestatie-indicatoren (KPI's). De gedachte is dat prestaties worden gekoppeld aan beloningen.