Familie Combee maakt overstap naar natuurinclusieve landbouw

Op het melkveebedrijf van de familie Combee in het Brabantse Helvoirt loopt een gemêleerd gezelschap koeien rond dat veel trekken heeft van een Procross-kruising tussen Scandinavisch Roodbont, Montbéliarde en Holstein. 'We pasten Procross toe, maar met de overstap naar de nieuwe stal zetten we alleen nog Holstein-sperma in', zegt Bart Combee, die samen met zijn ouders Bas en Dimphie het melkveebedrijf runt.

'Terwijl de koeien bij Procross wat meer tegen een stootje kunnen, zie ik dat de omstandigheden zo ideaal zijn dat ook de Holstein, die in mijn ogen iets meer op melkproductie is gericht, het hier prima kan doen. Daarbij zie je bij de eerste kruising het meeste een heterosiseffect. Daarna wordt de meerwaarde van kruisen wat minder, is mijn ervaring', licht de melkveehouder toe.

Weidegang

De koeien hebben de weg naar de weide al gevonden. 'Iedere nacht om 3 uur gaat de weidepoort automatisch open en moeten de koeien die door de melkrobot zijn gemolken, naar buiten. Om 10 uur gaan de stalpoorten open en mogen de koeien vrijwillig naar binnen en naar buiten' zegt Combee trots.

Ook in de stal, die in februari 2022 in gebruik is genomen, is het goed toeven. Deze is midden in het landschap gebouwd, zodat de weides dichtbij liggen. De familie Combee vindt weidegang belangrijk. Op de oude locatie was uitbreiding niet mogelijk, omdat deze dicht tegen een garagebedrijf lag.

Voor de nieuwe stal overlegden de ondernemers samen met de stakeholders, zoals provincie Noord-Brabant, gemeente Vught, Brabants Landschap, verpachter Maatschappij van Welstand en waterschap De Dommel over wat de ideale stal zou zijn in deze omgeving. Zo was de landschappelijke inpassing belangrijk. Het werd een door een landschapsarchitect ontwikkelde Kwatrijnstal.

Demobedrijf

Doel was om een natuurinclusief demobedrijf te worden met de combinatie van natuur en landbouw als belangrijk thema voor dit redelijk intensieve bedrijf. Zo willen de melkveehouders bijdragen aan een vitale bodem, de waterkwaliteit, de klimaatopgave en een aantrekkelijk landschap op en rond het bedrijf. Ook vergroten ze de biodiversiteit, de diergezondheid en het dierenwelzijn. Daarom werken ze samen met het Brabants Landschap.

Verder is de familie Combee, samen met twee biologische bedrijven, als demobedrijf deelnemer aan het project 'Natuurinclusief & extensief. Samenwerken aan biodiversiteit en lage emissies', dat tot en met 2024 loopt. In samenwerking met het Louis Bolk Instituut worden hier onderzoeken gedaan bij gangbaar grasland, intensief natuurlijk grasland en extensief natuurlijk grasland. Ook doet het bedrijf mee met de landelijke vlindertelling.

Kwatrijnstal

Een belangrijke bijdrage aan dit demobedrijf wordt geleverd door de Kwatrijnstal. Die stal staat voor vier punten: een lage ammoniakuitstoot, vaste mest produceren, energieneutraal zijn en veel loop- en ligruimte voor de koeien. Het bedrijf produceert ook vaste mest in de jongveestal, die nog enkele honderden meters verderop op de oude locatie staat. Die mest past weer prima binnen het kringloopdenken en de natuurinclusieve landbouw.

De stal is al bezocht door medewerkers van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, natuurverenigingen, provincies en agrarisch ondernemers met bouwplannen. 'De Duinzuivel Coöperatie verwerkt een deel van de melk tot Duingoedkaas. Biodiversiteit en natuur spelen daarbij een belangrijke rol. Ook op die manier werken we aan korte ketens', zegt de jonge melkveehouder.

Lagere ammoniakemissie

Doordat bij de emissiearme vloer de urine wordt gescheiden, draagt de stal bij aan een lagere ammoniakemissie. Combee wil de opgevangen urine als stikstofrijke kunstmestvervanger op het eigen grasland inzetten, maar het is lastig om dit door de regelgeving te krijgen. 'Het wordt nu nog gewoon gezien als dierlijke mest en zo moet ik er nu ook mee rekenen', zegt hij.

De vaste fractie in de ligboxenstal, die met een mestschuif wordt afgevoerd, gaat na menging met stro door een vijzel. De vaste mest is goed voor het bodemleven en wordt onder meer op natuurgebieden ingezet. 'Het doel van ons bedrijf is om meer kringlopen te sluiten. Dat kan hier prima mee', zegt de ondernemer.

Zonnepanelen

Om aan een derde aspect van de Kwatrijnstal te voldoen, energieneutraal werken, zijn zonnepanelen op het dak gemonteerd. De energie die hiermee wordt geproduceerd, dekt de behoefte en is onder meer bestemd voor de melkrobot. Bij dat laatste is gekozen voor een Boumatic Gemini-systeem met één robotarm en twee boxen. 'Honderd koeien is te veel voor systemen met één box en te weinig voor twee. Dit systeem past daarom prima en bevalt nu ook goed', vindt Combee.

Bij de start van de nieuwe stal heeft de familie er 35 koeien bij gekocht van een stoppende melkveehouder in de buurt. Hierdoor groeide de melkveestapel van 65 naar 100 koeien en werd de stal direct efficiënt benut.

Lang en kort stro

Eerder werden de diepstrooiselboxen gevuld met lang stro. Dit maakte het lastig om de boxen van 25 centimeter diep goed vol te krijgen. Daarna is alles leeggeschept en is de onderste 20 centimeter gevuld met zand. Daarboven ligt kort stro, omdat de mest wordt gescheiden. Lang stro kan minder goed door de vijzel.

Om het celgetal laag te houden, wordt het gehakseld stro vermengd met kalkwater. 'Daarbij liggen deze koeien ook hier prima in', constateert de ondernemer.

Want een goed koecomfort met veel loop- en ligruimte is eveneens belangrijk voor een goede stal. Hiervoor zorgen de comfortabele, ruime boxen en brede loopoppervlakten. In combinatie met de melkrobot geeft dit rust in de stal en minder problemen. Dit is belangrijk, want Combee runt samen met zijn ouders niet alleen het bedrijf, maar hij heeft daarnaast een fulltimebaan als werkvoorbereider. Hiervoor is hij vier dagen per week buiten de deur.

Vast ritme

De ondernemer heeft dan ook een vast werkritme. Zelf doet hij iedere dag de ochtendronde om de koeien te controleren en eventueel te insemineren. Zijn vader voert de koeien en maakt de ligboxen schoon. Ook doet hij de middagronde. Een aanschuifrobot zorgt ervoor dat de koeien de hele dag vers voer hebben. Bart Combee doet na zijn werk de avondronde, waarbij hij eventueel opnieuw koeien insemineert.

Deze manier van werken vraag een goede planning. De woensdag, de vrije dag van Bart Combee, is daarom ingeruimd voor een groot aantal werkzaamheden. Zo krijgen de koeien iedere woensdagmiddag een voetbad en worden ze eventueel bekapt. Dat doet de ondernemer van wie de koeien zijn gekocht. Deze dag helpt ook een zorgcliënt met de werkzaamheden. Iedere woensdag worden ook de drinkbakken schoongemaakt. Daarnaast is dit de vaste dag om de uiers van haren te ontdoen en de staarten te scheren.

Tussenkalftijd

Dat deze aanpak vol regelmaat werkt, blijkt niet alleen uit de goede gezondheid van de koeien, ook is de tussenkalftijd met 380 dagen laag. 'We vinden het belangrijk dat koeien snel drachtig worden voor een goede melkproductie. Met deze aanpak lukt dat prima', constateert Combee.

Daar hoort een hoogwaardig rantsoen bij. De koeien vreten buiten 5 tot 6 kilo droge stof aan weidegras. Daarnaast krijgen ze kuilgras en mais. Verder krijgen ze extra suiker, vet en gerst. In de stalperiode, wanneer geen weidegang wordt toegepast, krijgen de koeien een eiwitaanvulling in de vorm van soja.

Mais

De mais wordt voor het grootste deel aangekocht. De kavel van 30 hectare grasland en 20 hectare natuurgras is hiervoor onvoldoende. Die laatste percelen worden ingezet om de droge koeien en de pinken te weiden. Verder staat er op 3 hectare dit jaar voor het eerst de mengteelt klaver, luzerne en veldbonen. Een deel van het natuurgras, met een uitgestelde maaidatum, wordt gebruikt om de potstal voor het jongvee in te strooien. 'Dat bevalt goed en past ook prima binnen het kringloopdenken', vindt de melkveehouder.

Zijn doel is ook om over vijf jaar de kringlopen nog meer te sluiten. 'Hiervoor is het belangrijk dat er meer grond onder het bedrijf zit. Misschien maken we dan de overstap naar biologisch. Bij de huidige bedrijfsomvang zijn we hiervoor te intensief', zegt Combee. Hij schat voor die grondgebondenheid en daarmee de stap naar biologisch 30 hectare extra nodig te hebben.