Boer hofleverancier voor bouw? 'Eerst beter saldo en afzetgarantie'

'De vraag naar biobased bouwmaterialen zal vooral vanuit de markt moeten komen', zei demissionair landbouwminister Piet Adema onlangs bij een werkbezoek aan vezelhennepverwerker HempFlax. Dit was maandag ook een belangrijke conclusie bij het WeGrow-congres in het Utrechtse Kamerik. WeGrow is een platform dat de vezelteelt en biobased bouwen samenbrengt door kennisdeling en verbinding tussen beide doelgroepen. Het biedt een programma voor de community van bouwers en boeren.

Naast marktvraag moet er voor de versnelling in biobased bouwen sprake zijn van een gelijk speelveld en is het van belang dat nieuwe initiatieven goed aansluiten bij bestaande vezelketens. Ook is duidelijkheid in wet- en regelgeving een voorwaarde voor het opkrikken van biobased ketens.

Doodlopend spoor

'In de bouw zitten we op een doodlopend spoor', constateert Dwars. 'We weten dat we andere grondstoffen moeten gaan toepassen. De bouw en agrarische sector moeten met elkaar gaan samenwerken om nieuwe verdienmodellen te maken voor beide sectoren.'

Willen Nederlandse boeren meer vezelgewassen gaan inzaaien die zijn bestemd voor biobased bouwmaterialen, dan moet eerst in ieder geval het verdienmodel op orde zijn, stelt Hoogendijk. 'Flink opschalen met vlas en vezelhennep kan, maar dan moet het saldo omhoog. Daarbij moet de vraag vanuit de markt naar een Nederlands product er echt zijn en langjarig worden vastgelegd.'

Bouwnormen

Hoogendijk vindt dat de overheid het gebruik van biobased bouwmaterialen moet vastleggen in bouwnormen. 'Er moet een soort afzetgarantie komen. Daarnaast moet het landbouwbeleid passend zijn, vooral op het gebied van mestwetgeving en bijvoorbeeld de ecoregeling binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Dat matcht nu niet altijd goed.'

Verder vindt de directeur van BO Akkerbouw dat telers alle stromen van de teelten goed moeten kunnen verwaarden. 'Kijk behalve naar bouw- en isolatiematerialen ook naar andere afzetmogelijkheden.' BO Akkerbouw ziet dat naast de bouw- en isolatiemarkt reststromen van akkerbouwproducten zijn in te zetten voor textiel en kleurstoffen, persoonlijke verzorgingsproducten en groene chemie. Ook vindt Hoogendijk dat boeren moeten worden beloond voor de koolstofvastlegging door de vezelteelten.

Extensiveren

Overigens zijn vezelgewassen niet alleen weggelegd voor akkerbouwers, maar zeker ook voor veehouders. Zo bieden ze kansen in gebieden waar boeren met vee moeten extensiveren. Dat ziet ook de jonge melkveehouder Amber Laan in het Noord-Hollandse Warder. Zij is daarnaast adviseur duurzame landbouw bij Schuttelaar & Partners.

'Richt je bij de (gedeeltelijke) transitie van vee naar vezelteelt op jonge boeren', is haar boodschap. 'Zij zijn de toekomst van de agrarische sector in Nederland en willen nog lang door. Maar houd ook rekening met het sentiment onder boeren. Ons familiebedrijf melkt al jarenlang koeien en daarom lukt een omslag niet zomaar.' Laan benadrukt net als Hoogendijk het belang van een afzetgarantie en het creëren van een financieel perspectief voor vezelteelten.

Volgens natuurlijk architect Daan Bruggink geeft biobased bouwen antwoord op drie transities: de energietransitie (terugdringen fossiele energie zoals olie en gas), materialentransitie (naar circulair en biobased) en de welzijnstransitie (gezonde omgeving). Vooral die laatste transitie spreekt hem aan.

Gezond gebouwde omgeving

'We proeven langzaamaan een verandering naar een meer gezond gebouwde omgeving, met aandacht voor gebouwen die het welzijn van de gebruiker in beeld heeft. Biobased gebouwen zullen onze gezondheid bevorderen. Onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat kinderen in biobased schoolgebouwen rustiger en geconcentreerder zijn', zegt Bruggink.

Maar ook de architect zegt dat bepaalde zaken opschaling van biobased nog in de weg zitten. 'Niet alle biobased materialen zijn gecertificeerd, dus dan kun je het weer niet toepassen. Daarbij hebben we te maken met conservatisme. Bouwers zijn niet altijd happig op nieuwe dingen, want wat ze al kennen, dat vertrouwen ze', legt hij uit. Verder wijst de architect op afnamezekerheid. 'Zijn biobased materialen er altijd te krijgen? Is er altijd vraag? Zijn er partijen die grote volumes in voorraad willen hebben?'

Leren van energietransitie

Hoogendijk vindt dat er in de materialentransitie, dus naar meer circulair en biobased, vooral moet worden geleerd van de energietransitie. 'Daarvan weten dat we terug moeten in het gebruik van fossiele brandstoffen. In de landbouw moeten we de CO2- en stikstofuitstoot beperken', zegt hij. 'Met Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE)-regelingen jaagde de overheid de energietransitie aan.'

De directeur van BO Akkerbouw ziet eenzelfde soort vliegwielfunctie voor de materialentransitie voor zich, maar dan niet zozeer met subsidies. 'We hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden.'

Daarmee bedoelt Hoogendijk dat het verstandig is om de bestaande verwerkende industrie nadrukkelijk bij de opschaling te betrekken. 'Hennep- en vlasverwerkers leveren al aan de bouw en geven aan snel te kunnen opschalen. Daarnaast is het goed om te kijken waar nieuwe ketens kunnen worden opgezet en ook die regionale ketens aan elkaar te verbinden.'

Rentekorting

Triodos Bank probeert met het verlenen van een 'biobased hypotheek' consumenten te verleiden biobased te gebruiken in de bouw. Daarbij geldt: hoe beter het energielabel, hoe lager de rente. Ook Rabobank is bezig met een dergelijke regeling, kondigde David de Bondt aan tijdens de paneldiscussie aan het eind van het WeGrow-congres. Hij is bij Rabobank verantwoordelijk voor de bouwportefeuille.

'We zijn bezig met een regeling waarin consumenten in aanmerking kunnen komen voor een rentekorting op hun hypotheek, in het geval ze bepaalde verduurzamingsmaatregelen nemen. Het inpassen van biobased bouwmaterialen is er daar een van. Deze regeling is in wording, maar Rabobank gaat er mee komen', belooft De Bondt.

Directeur Hans Van den Heuvel van LTO Nederland vindt dat een goede ontwikkeling. 'Hiermee kun je consumenten verleiden om te kiezen voor biobased materialen. Als je consumenten niet meekrijgt in deze materialentransitie, dan blijft het trekken vanuit de overheid', concludeert hij.