Boomteler pioniert met dikke en dunne fractie van koeienmest

'Van een afstandje ruik je het niet, maar als je dichterbij komt, stinkt de koeienurine wel degelijk', lacht Buitenhuis. De boomteler in het Zuid-Hollandse Boskoop gebruikt op zijn bedrijf de dunne fractie van koeienmest als kunstmestvervanger en de dikke fractie als veenvervanger in potgrond.

'Van het een kwam het ander. Je mag steeds minder veen in potgrond bijmengen, dus zocht ik naar alternatieven. Na meerdere experimenten kwam ik uit bij de dikke fractie van koeienmest als geschikte veenvervanger. Maar ik wilde ook graag wat doen met het andere deel van de mest. Sinds 2021 voegen we in het groeiseizoen koeienurine toe aan het gietwater', licht Buitenhuis toe.

CowToilet

De boomteler ontvangt de dunne fractie van een melkveehouder in het Gelderse Doetinchem. Daar worden de mest en urine van elkaar gescheiden met het CowToilet van Hanskamp. Behalve dat het koeientoilet zorgt voor twee meststromen, beperkt het ook de ammoniakuitstoot.

De dikke fractie komt van een andere, lokale melkveehouder die met zijn mestscheider de dikke van de dunne fractie scheidt. Bij de potgrondleverancier van Buitenhuis wordt de dikke fractie verwerkt tot een substraat. Dit deel van de mest heeft bepaalde eigenschappen die vergelijkbaar zijn met veen: het opnemen en afgeven van vocht en voeding.

De boomteler heeft goede ervaringen met beide meststromen. 'De planten zijn harder en sterker. Daarbij geeft de dikke fractie mooi geleidelijk voedingsstoffen af. In de urine zit onder meer stikstof, kali en fosfaat waardoor we het kunstmestgebruik kunnen reduceren. Wekelijks laten we het gietwater bemonsteren. Hierdoor weten we exact hoeveel kunstmest we moeten toevoegen om de optimale gift samen te stellen', legt hij uit.

Drie locaties

Op drie locaties in en rondom Boskoop teelt Buitenhuis op 16 hectare tuinplanten, zoals coniferen, heesters en buxus. Alle planten groeien in potten op containervelden. De opkweek vindt plaats in kassen. De belangrijkste afzetkanalen zijn tuincentra, bouwmarkten en hoveniers. De producten gaan naar heel Europa, maar vooral naar Engeland.

'Kijk hoe goed de beworteling van deze buxus is', laat de boomteler zien. 'De wortels zijn spierwit. Dit zie ik graag.' Hij moet aan meerdere knoppen draaien om de meststromen effectief in te zetten en bijkomende risico's te beperken.

Vaten

'De koeienurine komt in vaten naar ons toe. Deze vaten kiepen we in het waterbassin met daarin regen-, oppervlakte- en osmosewater', legt Buitenhuis uit, terwijl hij wijst naar de schoepen in het bassin die het water constant mengen.

'Pure koeienurine heeft gemiddeld een pH van 9. De pH in het gietwater brengen we omlaag door het toevoegen van zwavel- en salpeterzuur naar een optimale pH van 5,5', licht de boomteler toe. Daarnaast controleert hij regelmatig de waterleidingen op verstoppingen. 'Met organische mest is de kans op vervuilde of verstopte leidingen groter. We houden ze schoon met waterstofperoxide', zegt hij.

Het is een bewuste keuze van Buitenhuis om de koeienurine te mixen in het waterbassin. 'We weten nu precies wat in ons gietwater zit. Als je de urine rechtstreeks aan de planten geeft, moet je goed weten wat erin zit', benadrukt hij. Volgens de boomteler is de samenstelling van de koeienurine doorgaans vrij homogeen, maar kan dat veranderen als de veehouder bijvoorbeeld het rantsoen aanpast.

Veenarme potgrond

Met het beproeven van verschillende ingrediënten voor een veenarme potgrond is Buitenhuis al vijftien jaar bezig. Vroeger bestond de potgrond van het bedrijf zelfs voor 100 procent uit veen. De boomteler laat nu dikke fractie van koeienmest bijmengen.

Andere veenvervangers in de potgrond zijn bark, houtvezels en compost. De exacte samenstelling van de potgrond wil Buitenhuis niet verklappen. 'Overigens zit er nu nog steeds een klein deel veen in onze potgrond, maar als het zo doorgaat zoals ze nu in vooral in Engeland voor ogen hebben, moeten we over een paar jaar volledig veenvrij zijn. Dat is een lastige opgave', vindt hij. 'Niets is zo stabiel als veen. Alternatieven zijn duurder en komen van verder weg.'

In november ondertekende een brede coalitie bestaande uit het bedrijfsleven, de overheid, kennisorganisaties en ngo's een convenant met doelen gericht op reductie van de milieu-impact van potgrond en substraten. Zo staat erin dat vanaf 2025 voor veengrondstoffen alleen gebruik mag worden gemaakt van 100 procent verantwoord gewonnen veen.