NVWA: aankomend draaiboek voor xylella is complex

Op de bijeenkomst, die door Treeport Zundert werd gehouden bij Boomkwekerij Ron van Opstal, gaf de NVWA uitleg over draaiboeken rond quarantaine (Q)-organismen die in Nederland kunnen overleven. Voorbeelden zijn de (Oost-)Aziatische boktor, de Japanse kever en de xylellabacterie. In zo'n draaiboek staat bijvoorbeeld hoe de Europese noodmaatregelen eruitzien na een vondst of uitbraak en wat de rollen, taken en verantwoordelijkheden van betrokken organisaties, overheden en bedrijven zijn.

Het xylelladraaiboek is bijna af. Het is volgens de warenautoriteit complex, onder andere vanwege meerdere ondersoorten van Xylella fastidiosa en de bijna vierhonderd waardplanten. De bacterie is bovendien niet te bestrijden, maar de vectoren die xylella kunnen overbrengen (schuimbeestjes, ofwel cicaden) zijn op bedrijfsniveau wel te bestrijden met middelen.

Na een uitbraak moet er een bufferzone komen van minimaal 5 kilometer rondom de besmetting. Dan is er bijvoorbeeld geen aan- of uitvoer van waardplanten mogelijk. De noodmaatregelen gelden niet alleen voor bedrijven, maar ook voor burgers (particuliere tuinen), groene ruimte en natuur.

Niet vier, maar vijf jaar op slot

De maatregelen kunnen pas na vier jaar worden opgeheven, maar een gebied kan ook vijf jaar op slot zitten. Zo'n vertraging kan volgens de NVWA diverse oorzaken hebben. Een daarvan is het weer. Bij regenachtig weer kunnen geen inspecties worden uitgevoerd op vectoren van xylella. Bestrijding van vectoren is dan ook niet mogelijk. Verder kan meespelen dat een ondernemer niet meewerkt. 'Een besmetting heeft zo'n grote impact op het bedrijf, dat het weerstand kan oproepen.'

Andere voorbeelden voor een vertraging van het proces zijn dat de burger niet meewerkt of de vondst in oktober wordt gedaan. Is dit laatste het geval, dan verkeert de ondernemer tot juni in onzekerheid. Onderzoek naar xylella in besmette planten kan namelijk alleen in de periode van juni tot september worden uitgevoerd. Dit laatste is volgens de NVWA de belangrijkste oorzaak voor een vertraging.

Bij een besmetting is het belangrijk dat traceringsinformatie snel wordt aangeleverd: wat is de bron van de planten en aan welke bedrijven zijn de planten uitgeleverd? Daarmee kan verdere verspreiding worden voorkomen. En zo is ook te voorkomen dat de NVWA niet meer op tijd kan inspecteren en bemonsteren, waardoor afnemers tot juni het jaar erop geen waardplanten mogen afvoeren en in onzekerheid zitten.

Volgend jaar Horst aan de Maas

Op de bijeenkomst in Zundert waren landelijke en regionale vakorganisaties vertegenwoordigd door bestuursleden en kwekers. Daarnaast waren burgemeesters en wethouders van boomkwekerijgemeenten aanwezig, net als de NVWA en Naktuinbouw. Vorig jaar was er een crisisoefening in het Gelderse Opheusden. In 2019 was de eerste in Boskoop, in Zuid-Holland. Volgend jaar vindt een bijeenkomst plaats in het Limburgse Horst aan de Maas.

De vakorganisaties die samenwerken om het risicobewustzijn over Q-organismen te verhogen, zijn Treeport Zundert, Tree Centre Opheusden, Greenport Boskoop, Boomteeltstudieclub Horst aan de Maas, handelsbond Royal Anthos, Naktuinbouw en LTO Bomen, Vaste planten en Zomerbloemen. Dit gebeurt in het landelijke project 'Bewustwording en preventie van Q-organismen in de boomkwekerijsector' onder leiding van Wageningen University & Research.