Grote onzekerheid bij boeren bij Twentse Natura 2000-gebieden

Jarenlang zitten veertig van de vijftig boeren rondom de Overijsselse natuurgebieden Haaksbergerveen, Buurserzand en Witte Veen in onzekerheid, omdat hun bedrijven op nog geen kilometer afstand van Natura 2000 liggen. De stoppersregeling voor piekbelasters brengt daar geen verandering in. Ligt er een agrarische leegloop op de loer en wat zijn de gevolgen daarvan?

Bert Zandman, regiobestuurder van LTO Noord regio Oost en melkveehouder in Beerze, is er niet gerust op. Hij stelt juist dat de drie pijlers in het gebied – natuur, recreatie en landbouw – prima samengaan. 'Als je een van die pijlers weghaalt, ondermijn je alles. Als je het gebied leegtrekt wat betreft landbouw, trek je het ook leeg wat betreft recreatie.'

Verdienmodel

Daarnaast is het maar de vraag hoe je een verdienmodel aan al die natuur hangt, stelt Zandman. 'Verpachte landbouwgrond levert geld op, natuur niet. Boeren onderhouden agrarische grond. Wie onderhoudt straks de natuur? Dat komt voor rekening van de belastingbetaler. Leven in Nederland wordt dan nog duurder.'

De melkveehouder denkt in geen geval aan stoppen. De piekbelasterscheck doet hij niet. 'Als boeren willen stoppen, is dat het begin van een gedeeltelijke oplossing voor het stikstofprobleem. Er wordt meer ruimte gecreëerd voor blijvers. Verder is het nog onduidelijk.'

Veel beperkingen

Melkveehouder Eddie Vedders in Haaksbergen boert tussen het Buurserzand en Haaksbergerveen, op 270 meter afstand van Natura 2000. 'Dat geeft een karrenvracht aan beperkingen. Niet alleen op het land, maar ook als je bij de bank aanklopt. Investeren is lastig. Zolang er geen stip op de horizon komt waar het over twintig tot dertig jaar naartoe moet, gebeurt er niets. Daar is iedereen te huiverig voor.'

Of Vedders zelf verder wil op deze manier, weet hij nog niet. 'Mijn zoon, die in de maatschap zit, zou hier graag blijven wonen. We zitten op een kantelpunt: wat gaan we doen? We gaan zeker niet verplaatsen. Maar het is ook heel wat uurtjes werken, terwijl je steeds meer over je heen krijgt. Dan denk ik weleens: ben ik nu knettergek?'

Initiatieven ontplooien

Toch ziet de melkveehouder ook mogelijkheden. 'We melken met negentig koeien een miljoen liter. Als we met minder koeien ook een boterham kunnen verdienen, dan doen we dat. Het besef dat we stikstof moeten reduceren en een toekomst voor onszelf moeten realiseren, is gaandeweg gekomen. Daarom moeten we initiatieven ontplooien om agrarische activiteiten in het gebied te houden. Maar wat precies, is nog zoeken', zegt hij.

'We zijn met de belangenvereniging uit Buurse gaan kijken bij een monovergister en er is een aanzet voor een gebiedsplan. Daarin komt te staan welke boer wat wil gaan doen. Hopelijk kan de vrijkomende grond worden gebruikt door boeren die wel verdergaan', zegt Vedders.

Leefbaarheid

Buurse, het dorp waar Vedders vlakbij woont, heeft een enorm buitengebied met veel boeren. Als er daarvan veel stoppen of vertrekken, heeft dat gevolgen voor de leefbaarheid in het gebied, meent hij.

'De agrarische gemeenschap hier is groot en hecht. Wat voor mensen komen daarvoor terug? Houden we nog gezinnen met jonge kinderen? De loonwerker en het mechanisatiebedrijf zullen het moeilijk krijgen en ook bijvoorbeeld carnavalswagens worden op boerenerven gebouwd.'

Werkgelegenheid

De even verderop wonende melkveehouder Jan Luttikhedde denkt eveneens dat, als een aantal boeren stopt, een deel van de werkgelegenheid en het sociale leven wegvalt. 'Buurse is een hecht dorpje dat veel dingen organiseert. Maar de school en de voetbal lopen terug en er zijn niet genoeg woningen voor jongeren. Het is lastig om dat in de toekomst in stand te houden.'

Luttikhedde boert op nog geen 350 meter van het Witte Veen en denkt dat het gebied er zeker anders uit gaat zien in de toekomst. 'Boeren die blijven, moeten extensiveren en meer grond moet natuur worden.'

Met drie zonen die belangstelling hebben om het bedrijf later over te nemen, denkt de melkveehouder niet aan stoppen. Het bedrijf met 150 melkkoeien is pas sinds 1991 gevestigd op de huidige plek in Haaksbergen. 'In die tijd kwamen de natuurplannen er al aan. De boerderij is daarom niet midden op de kavel gezet, maar voor aan de weg. Daardoor zitten we toch 150 meter verder van Natura 2000 dan gepland.'

Luttikhedde kent wel een aantal boeren waarbij het een vraagteken is of ze een opvolger hebben. 'Misschien kunnen de nieuwe regelingen aantrekkelijk voor hen zijn, waardoor ze vrijwillig stoppen. We kunnen nu niet concreet bekijken waar dat heen gaat en of het eventueel kansen voor ons biedt.'

Bij zijn collega's is de onzekerheid ook het grote euvel. Daarom is het volgens de ondernemer belangrijk om zelf het initiatief te nemen, zoals het oprichten van een gebiedsteam dat een gebiedsvisie opstelt.

Samenwerken

Zandman blijft het gesprek aangaan met de provincie, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. 'Samenwerken is en blijft belangrijk. Er kan een mooi evenwicht zitten in natuur en landbouw. Boeren kunnen goed natuurgrond beheren en er bijvoorbeeld voer voor droge koeien af halen. Er zijn mogelijkheden genoeg, maar dan moeten we er wel de kans voor krijgen.'

De pijler recreatie is dan ook beter af, meent Luttikhedde. 'Wij hebben hier een mountainbikeroute en spreken veel wandelaars. Dit landschap – gras, graan, veen, bos en landerijen met koeien – vinden ze juist mooi.'