'Rabobank wil de transitiebank zijn en een leidende positie innemen'

Rabobank verwacht dat boeren en tuinders 3 miljard euro extra nodig hebben voor boerenleningen. Daarbij wil de bank aanvragen anders beoordelen. 'We hebben wel de ambitie om bedrijven die willen veranderen, te ondersteunen. Dat vergt een andere manier om naar een bedrijf te kijken', stelt Datema.

We houden er rekening mee dat er 30 procent minder koeien zijn over tien tot vijftien jaar

Alex Datema, directeur Food & Agri Rabobank

U bent nu acht weken bankdirecteur. Hoe gaat het?

'Sinds mijn aantreden op 1 mei heb ik vooral veel kennisgemaakt met mensen bij de bank. Ik ben nu bezig om mijn officiële taken op te pakken', vertelt Datema. 'Wel werd ik vanaf het begin betrokken bij de dynamiek van het Landbouwakkoord. Dus dat was direct pittig.'

Wat houden die taken precies in?

'Ik heb drie grote rollen. Ik ben het gezicht van Food & Agri van Rabobank naar buiten toe. Het is belangrijk dat mensen mij meer gaan zien. Tegelijkertijd mag ik ook meedenken en meepraten over het beleid van Rabobank richting de hele transitie. Een derde punt wat in mijn portefeuille hoort, is de gebiedsgerichte aanpak. Alle Rabobanken in de regio kijken en denken mee als het gaat om deze aanpak. Vanuit het centrale kantoor hebben we hier ook een rol in, ik ben daarbij het aanspreekpunt.'

Wat is u in de eerste weken vooral opgevallen?

'Je merkt dat iedereen voelt dat er iets moet gebeuren, dat er iets gaat veranderen naar de toekomst toe. Maar het is lastig om die verandering echt beet te pakken: wat gaat er gebeuren, wat verandert er en wat betekent dit voor banken en accountmanagers in het veld en wat moeten we dan anders gaan doen? Wat kunnen we als bank bijdragen aan die transitie? Het is nog onduidelijk hoe dit gaat landen.'

Wil de bank een transitiebank zijn?

'De Rabobank heeft nadrukkelijk aangegeven de transitiebank te willen zijn. Met 13 miljard euro aan leningen is bijna 80 procent van de boeren klant. Als Rabobank moet je daarom mee in die transitie en misschien ook wel een leidende positie innemen.'

Hoe gaan de boeren dit merken?

'Hierbij gaan we twee kanten op. In de eerste plaats doordat we financieringsaanvragen meer gaan beoordelen op duurzaamheid. Dat doen we nu ook al en we geven bedrijven die duurzaam goed presteren rentekorting. De bank heeft de afgelopen jaren al kleine stappen gezet, dit moeten grotere stappen worden richting de transitie. Op termijn gaan we aanvragen niet alleen op financiële gronden beoordelen, maar ook echt op duurzaamheid. Tegelijkertijd willen we die ontwikkeling naar duurzaamheid actief ondersteunen. We ontwikkelen een pakket maatregelen om boeren die stappen willen zetten te faciliteren.'

Vooruitstrevende boeren moesten soms uitwijken naar andere banken als zij hun vernieuwing gefinancierd wilden krijgen. Gaat dit veranderen?

'We hebben wel de ambitie om bedrijven die willen veranderen, te ondersteunen. Dat vergt een andere manier om naar een bedrijf te kijken. In het verleden moesten er bij een investering koeien of varkens bij om het bedrijf rendabel te maken. We gaan nu wellicht naar een situatie waarbij mensen minder koeien gaan melken of grond kopen of investeren in een stal zonder dat er koeien bij komen. Dat vraagt van een bank dat die op een andere manier naar een investeringsplan kijkt.

'We hebben nu modellen die zijn gebaseerd op groei en moeten straks inzichtelijk maken hoe een bedrijf zonder die groei zich zal ontwikkelen. We denken dat dit best kan, maar veel bedrijven zullen na een grote investering de eerste paar jaar moeite hebben om die liquiditeit op orde te krijgen. Als bank hebben we gezegd dat we daar iets aan moeten doen.'

Wat kan een bank aan die liquiditeitsdip doen?

'We kijken of we met extra rentekortingen of een andere aflossingstermijn de boer door die moeilijke eerste paar jaar kunnen helpen. We hebben met onze klanten gerekend dat de Nederlandse agrarisch ondernemers 3 miljard euro aan investeringen nodig hebben om in de komende tien jaar aan de doelen en normen te kunnen voldoen.

'Dit bedrag willen we onder gunstigere voorwaarden uitlenen aan boeren om die transitie mogelijk te maken. Na die eerste jaren moet een onderneming financieel rendement opleveren. Dat is immers aan de ondernemer. Als bank kunnen we enkel ondersteunen.'

Wat doet de bank verder om de transitiebank te worden?

'We willen ook een eigen Investeringsfonds Duurzame Landbouw (IDL) inrichten. Er is er een van de overheid, die is gericht op het omschakelen van bedrijven naar bijvoorbeeld biologisch of natuurinclusief. We zien dat veel bedrijven kleinere stappen willen zetten, zoals investeringen in innovatie of de aankoop van enkele hectaren grond.

'Ondernemers kunnen hiervoor niet terecht bij de overheid, als bank willen we ons eigen IDL inrichten. Daarbij kunnen ondernemers min of meer onder dezelfde voorwaarden als bij het IDL van de overheid geld lenen. Hiervoor wordt een deel van die drie miljard ingezet. De bank gaat hierdoor meer risico nemen.'

Welke ondernemersvraagstukken liggen er op het bord van de boer?

'Het gaat om innovatie, extensivering, omschakelen, verplaatsen, maar ook stoppen. Op al die vijf paden willen we als bank iets kunnen betekenen voor de ondernemer. Het kan wel eens heel lang duren wanneer we moeten wachten op wat de overheid gaat doen. Het is daarom belangrijk om als ondernemer alvast eigen keuzes te maken en die niet helemaal afhankelijk te maken van wat de overheid bedenkt.

'Volgens een aantal ondernemers is boeren geen beroep, maar iets wat in je zit. Het is belangrijk dat je je als ondernemer afvraagt hoe je boer wilt zijn. Als je keuze voor de toekomst hier dicht bij zit, dan is er volgens mij altijd een weg om dat bedrijf tot een succes te maken, los van wat de overheid bedenkt.'

Stoppen is ook een transitiepad. Met welke krimp houdt Rabobank rekening?

'We houden er rekening mee dat er 30 procent minder koeien zijn over tien tot vijftien jaar. Dat is afhankelijk van beleidskeuzes. Daarnaast gaan we ook boeren die stoppen helpen en begeleiden. Het belangrijkste is dat boeren die verder willen ook verder kunnen. De krimp wil niet zeggen dat er 30 procent minder melk is, ondernemers zijn altijd in staat geweest om meer melk per koe te produceren.

'Het effect van die krimp hangt van een groot aantal dingen af. We gaan er wel van uit dat we over tien jaar minder geld in de melkveehouderij hebben uitstaan als nu. Dat is een gegeven, ondanks die drie miljard. Is dat erg? Wellicht voor de bank in zijn totaliteit, maar of het voor de sector erg is, is nog maar de vraag.'

Hoe ziet u de rol van de bank in de gebiedsgerichte aanpak?

'Je gaat in Nederland een variatie krijgen aan bedrijven. Dat komt ook door het gebied waar je zit. Dat geeft beperkingen, maar biedt ook kansen. Het is belangrijk om de juiste puzzel te leggen. Dat we over tien jaar 30 procent minder koeien hebben, geeft ook ruimte voor de blijvers om stappen te zetten.

'Met de gebiedsgerichte aanpak kunnen we in beeld krijgen wat de doelen zijn in een bepaald gebied, maar ook hoe de structuur van de sector eruitziet. Wat gaan we doen met de vrijgekomen grond van stoppers? Dat zijn gesprekken die je met elkaar moet voeren en daar willen wij als bank zeker een rol in spelen.'