‘Agrarisch bedrijf is veel meer dan dieren, grond of stallen’

In de agrarische sector zijn werk en privé vaak amper gescheiden. Aan de keukentafel spreekt de familie over persoonlijke zaken maar ook over het bedrijf. 'Alles loopt door elkaar. Wonen, werken en leven gebeuren allemaal op dezelfde plek. Dat maakt de agrarische sector bijzonder', zegt Oosterhoff.

Oosterhoff is docent-onderzoeker ethiek en ondernemen op Aeres Hogeschool Dronten. Daarnaast werkt hij voor zichzelf, onder meer als auteur. Enkele jaren geleden volgde hij een leergang contextueel pastoraat. In het contextueel denken staan vier dimensies centraal: feiten, (on)vermogens, interacties en relationele ethiek.

Als afsluiting van de leergang schreef Oosterhoff een scriptie over opvolging in agrarische familiebedrijven. Die vormde de basis van het boek 'Doorzien. Een contextueel handboek voor agrarische familiebedrijven' dat deze maand verscheen.

Met het oog op de volgende generatie

Het is een handboek waar agrarische families en erfbetreders wat aan kunnen hebben, stelt Oosterhoff. 'Maar als primaire doelgroep heb ik de volgende generatie, studenten waar ik dagelijks mee werk, voor ogen. Ik wil hen helpen te doorzien wat hun bedrijf eigenlijk is. Dat is meer dan dieren, grond of stallen. Het is ook de positie in de keten en samenleving. Het is veel meer dan alleen de zakelijke kant.' Het boek helpt jongeren nadenken over bedrijfsopvolging.

Volgens Oosterhoff hebben families en bedrijfssystemen eigen normen en waarden. Dat speelt een rol, ook bij bedrijfsopvolging. 'Het bedrijf zit vaak al generaties in de familie. Dat kan als potentiële bedrijfsopvolger aan je trekken. Er ligt een druk om te blijven voortbestaan. Dat heeft invloed op je.'

Met de theorie van het contextueel denken in het achterhoofd wil Oosterhoff agrarische families leren om met verschillende brillen te kijken naar hun bedrijf. 'Zo had ik een student die met zijn vader in een maatschap zit. Zowel in zakelijk als familieverband sprak hij over en met hem als 'pap'. In het bedrijfssysteem zorgt dat onbewust voor een hiërarchie, terwijl je zakelijk elkaars gelijke bent. Veel zit in het onbewuste, daar wil ik mee helpen.'

Het onuitgesprokene

Behalve het onbewuste is er ook nog het onuitgesprokene. Men gaat gewoon verder op een manier zoals het altijd ging. Oosterhoff beschrijft acht patronen in zijn boek en probeert met praktijkverhalen de lezer bewust te maken van hoe je hierin kunt vastzitten.

'Het reflecterend vermogen in de agrarische sector is niet bar groot', vindt Oosterhoff. 'Reflecteren vergt tijd en aandacht. Maar als je dat nooit hebt geleerd, heb je dat ook nooit ontwikkeld. Helemaal als dat niet in je cultuur voorkomt.'

Het boek is doorspekt met praktijkvoorbeelden over bedrijfsopvolging die hij in dertig jaar onderwijs meemaakte. 'Een studente zit met haar broers en ouders in een maatschap. Ze wilde graag officieel vergaderen over het bedrijf, weg van de keukentafel. Ze kreeg aanvankelijk veel weerstand, maar heeft haar zin doorgedrukt. Inmiddels bevalt het hen prima.'