Plantuien hebben eigen positie in de afzet

'Deze uien zijn 7 februari geplant en de teler denkt rond 10 juli te kunnen oogsten. De geschatte productie is ongeveer 50 ton', zegt Richard de Nijs, teeltspecialist van PPA. Hij begeleidde onlangs bezoekers aan de Kennisdag voor plantuien op een praktijkperceel vlak bij het Flevolandse Dronten.

Volgens De Nijs zijn de plantuien één of twee weken later, maar gaat de afrijping nu vlot door. 'Dit perceel is vanwege de droogte twee keer beregend en om die 50 ton te halen, moet dat nog enkele keren worden herhaald.'

Toekomst staat centraal

Het bezoek aan enkele Flevolandse percelen was onderdeel van de kennisdag met als thema 'De toekomst van de plantui'. Deze dag was georganiseerd door de handelsbedrijven PPA in het Flevolandse Dronten en Broer in het Flevolandse Creil samen met uienveredelaar De Groot en Slot. PPA houdt zich bezig met de opslag, overslag en handel in zaaiuien en tweedejaars plantuien. Broer teelt, bewaart en verkoopt vooral eerstejaars plantuien.

De markt voor plantuien lijkt interessant dit jaar. De oude uien zijn bijna op, het aanbod via import is beperkt en er is veel belangstelling voor de eerste uien van oogst 2023. Zowel voor winteruien als voor de eerste plantuien worden aflandprijzen geboden van 35 tot 40 cent. 'De markt is behoorlijk leeg en door het late voorjaar staat vooral de industrie te springen om plantuien', stelt directeur Jan van Strien van PPA.

Afzetseizoen overbruggen

Van Strien wijst op de primaire functie van plantuien: de overbrugging van het afzetseizoen voor zaaiuien. 'Met het doel om jaarrond uien te leveren, is de uiensector ooit gestart met plantuien. Het gat opvullen tussen oude en nieuwe zaaiuien gebeurt meestal tussen eind juni tot half augustus is een belangrijke reden om plantuien te telen.'

De PPA-directeur schat het areaal eerstejaars plantuien in Nederland op 2.000 hectare en de tweedejaars plantuien op zo'n 5.500 hectare. Volgens hem produceert Nederland op jaarbasis 55.000 ton eerstejaars plantuien. Daarvan is 18 procent bestemd voor de binnenlandse markt. De rest is voor export, met vooral Oostbloklanden als belangrijke bestemmingen.

Hoog drogestofgehalte

In 2022 produceerden Nederlandse telers ongeveer 275.000 ton tweedejaars plantuien. Vanwege de gunstige teeltomstandigheden vindt deze teelt vooral plaats in het zuidwesten van het land. Naast de primeurteelt en vroege export maken verwerkers bij voorkeur gebruik van plantuien vanwege het hoge drogestofgehalte en de losse schil. Voorbeelden van verwerkte producten zijn uienringen en gebakken uitjes.

Ondanks het gunstige perspectief dit jaar biedt de afzet van plantuien geen garanties, waarschuwt Van Strien. 'De vraag naar uien in het algemeen stijgt en er is meer capaciteit bij verwerkers. Aan de andere kant stimuleren exporteurs de teelt van vroege zaaiuien vanwege de kwaliteit in het afzetkanaal.'

Markt in balans

De PPA-directeur concludeert dat plantuien in de afzet hun positie houden, maar dat uitbreiding niet verstandig is. 'In 2020 en 2021 hadden we een overaanbod. De zaaiuien raakten toen niet op en er was amper vraag naar plantuien. Daarna daalde het areaal van ruim 6.000 hectare naar nu 5.500 hectare. Daarmee is de markt beter in balans.'

Broer contracteert ongeveer 430 hectare eerstejaars plantuien bij 25 telers verspreid over Nederland. Van dat areaal is 30 hectare bioteelt. Broer is een dochterbedrijf van De Groot en Slot en voert het merk Quality Inside voor de rassen van de uienveredelaar. Het bedrijf met behalve in Creil ook een vestiging in het Noord-Hollandse Andijk exporteert het plantmateriaal naar 45 landen.

Geel, rood en wit

'We verkopen plantgoed voor 25 rassen, zowel geel, rood als wit. Belangrijke raseigenschappen zijn vroegheid, schietertolerantie en stressbestendigheid. We zoeken uien met veerkracht en een hoog energieniveau voor een vlotte beginontwikkeling', zegt Ron Spaans, verkoopmanager bij Broer.

Nieuwe rassen van De Groot en Slot zijn Forum en Tarmo. Forum is het vroegste ras voor uitplant in het voorjaar, Tarmo is een plantui die goed te bewaren is.

Bij een perceel net buiten Creil legt productiemanager Bas Heineke van Broer uit dat de teelt van eerstejaars plantuien uitdagend is. 'We streven naar 15 tot 25 miljoen planten per hectare. Het betekent dat er tot soms voor 30.000 euro aan zaaizaad in de grond zit. Om risico's te beperken, vragen we van contracttelers via NAK Tuinbouw een vrijverklaring van witrot, stengelaaltjes en knolcyperus voor de te gebruiken percelen.'

Grootste condensdroger

De opbrengsten van eerstejaars plantuien variëren van 35 tot 55 ton per hectare. Na de oogst gaan de uitjes in de kistenbewaring bij Broer. Het gebouwencomplex in Creil heeft een opslagcapaciteit van 16.000 ton en beschikt over de grootste condensdroger ter wereld. 'Hiermee beperken we het vochtverlies. Dat is gunstig voor de vitaliteit van de plantuitjes', meldt Spaans.

Alle uien krijgen na inslag een warmtebehandeling van 32 graden om koprot tegen te gaan. Biopartijen en partijen die mogelijk zijn besmet met valse meeldauw ondergaan een extra behandeling van 42 graden.

Het afleveren van het plantgoed gebeurt vanaf januari tot begin mei. Ook voor de verwerking heeft Broer een grote capaciteit om op afroep partijen verzendklaar te kunnen maken. Spaans: 'Alle partijen worden voor aflevering bemonsterd op ziektes en groeikracht. Dat geeft extra zekerheid op het leveren van gezond plantmateriaal.'