'Perspectief voor winterui is flinterdun'

'Het is niet goed als het areaal de komende jaren snel uitbreidt', zegt uienspecialist Luc Remijn van adviesorganisatie Delphy stellig als hem gevraagd wordt naar de ontwikkeling van winteruien. 'Begrijp me niet verkeerd, de teelt zelf vind ik prachtig en uitdagend voor zowel teler als adviseur. Maar op het veld en ook in de afzet zijn er de nodige risico's.'

Remijn noemt de gevoeligheid voor bodemgebonden ziekten een aandachtspunt. 'Winteruien staan relatief lang op het land. Vooral witrot kan in sommige jaren een serieus probleem vormen. Verder geldt op de markt dat winteruien lucratief zijn zolang er een tekort is en zolang afnemers extra willen betalen voor nieuwe uien', legt hij uit.

'Als er minder behoefte is dan aanbod, is er geen garantie voor een meerprijs. Wat mij betreft blijft de winterui een exclusief product en is het perspectief in de teelt en op de markt flinterdun.'

Volledig lege markt

Dit jaar was de uitgangssituatie uitstekend voor de winteruien, erkent ook Remijn. De kleine uienoogst van 2018 zorgde voor een volledig lege markt. Verder was het teeltseizoen ideaal met een milde en relatief droge winter en voldoende neerslag in met name mei.

'Normaal gaan we uit van opbrengsten van 45 tot 50 ton per hectare', vertelt inkoper Milou Testers van handelsbedrijf en uienverwerker Van Meir in Steenbergen. 'Nu hebben we percelen geoogst met een hectareproductie tot 60 ton.'

Testers vertelt dat Van Meir op jaarbasis 15 tot 20 hectare winteruien zelf teelt of op contract laat telen. Dat areaal is volgens haar de laatste jaren redelijk stabiel. 'Wij gebruiken de winteruien om voorafgaand aan de vroege plantuien mooi vers product te kunnen leveren als overbrugging tussen twee afzetseizoenen. Meestal gaat het om een periode van twee tot hooguit vier weken.'

Vlotte afzet

De afzet van winteruien naar bestemmingen relatief dichtbij is dit seizoen volgens Testers vlot verlopen. De eerste winteruien werden vanaf de derde week van juni verkocht voor prijzen boven 30 euro per 100 kilo. Later, toen het aanbod snel toenam, halveerde de prijs.

De winteruien van Van Meir staan bij voorkeur op de betere percelen, meldt Testers. Kunnen beregenen vindt ze eigenlijk een voorwaarde voor een rendabele productie. 'Van de iets zwaardere gronden is de kwaliteit van de winteruien vaak beter. Lichtere percelen zijn vooral geschikt voor de teelt van de echte primeuruien vanaf ongeveer half juni.'

Peter Vroegindeweij van zaadfirma De Groot en Slot wijst erop dat winteruien een vaste plek hebben bij de meeste Nederlandse uienverwerkers. Hij schat het areaal in ons land op 300 tot 400 hectare op jaarbasis. Dit is een ruwe schatting en navraag bij het Centraal Bureau voor de Statistiek leert dat van winteruien ook geen exacte areaalcijfers bekend zijn. In de statistieken worden de winteruien vooral ingedeeld bij de plantuien.

'Natte kwakkelwinter'

Net als Remijn wijst ook Vroegindeweij op de teeltrisico's van winteruien. 'Een natte kwakkelwinter is vaak ongunstig en zorgt voor veel uitval van planten. Nattigheid geeft daarbij meer schade dan de kou. Wij adviseren telers om voor de winterteelt percelen te kiezen die niet slempgevoelig zijn en een goede afwatering hebben.'

Volgens de accountmanager is de teelt zeker niet alleen geschikt voor het zuidwesten. 'Ook in Noord-Holland, Limburg en andere teeltgebieden worden mooie winteruien geteeld.' Het ras Troy uit het veredelingsprogramma van De Groot en Slot is in Nederland het meest gebruikt voor de teelt van winteruien. 'Dit ras is weinig schietergevoelig en dat is van groot belang voor winteruien', stelt Vroegindeweij. 'Verder zijn de uien van een prima kwaliteit. Op onze selectievelden zoeken we naar nog vroegere variëteiten die ook goed te bewaren zijn. De voorkeur gaat uit naar rassen met een dunne nek waarvan het gewas meer natuurlijk afrijpt. Maar voorlopig heeft een verbetering van Troy zich nog niet aangediend.'

Normaal gesproken zijn winteruien plantuien die tussen half oktober en half november geplant worden. Maar in 2018 zijn, verspreid over Nederland, ook al in september winteruien gezaaid. Vroegindeweij vertelt dat er maar zelden vraag is naar uienzaad in het najaar voor de winterteelt. De accountmanager kan zich herinneren dat er zo'n dertien jaar geleden voor het laatst op substantiële schaal winteruien zijn gezaaid in Nederland.

Gokje wagen

Het is volgens Vroegindeweij een gevolg van de uitzonderlijk kleine uienoogst van 2018, waarna enkele telers een gokje wilden wagen met een vroege teelt uit zaad. 'Zaaiuien zijn voor overwintering veel kwetsbaarder dan plantuien, omdat de plantjes uit zaad zwakker de winter ingaan', legt hij uit. 'Daarom is de kans op uitval normaal gesproken veel groter.'

Maar ondanks de risico's vielen dit jaar ook de opbrengsten van de ingezaaide winteruien niet tegen, aldus Vroegindeweij. In Limburg oogstte een uienteler volgens hem zo'n 42 ton per hectare en in Flevoland werd een productie van 45 ton gemeld. 'Maar deze teelt uit zaaizaad is zeker niet standaard voor Nederland en dat gaat het ook niet worden.'