Tulpensector heeft baat bij weerbaarheid

Net als andere sectoren raken ook de bloembollensector de strenger wordende eisen vanuit afnemers, toenemende wet- en regelgeving en een smaller middelenpakket om de groeiende ziekte- en virusproblematiek te lijf te gaan. Maar maken tulpentelers voldoende grote stappen en zijn ze zich ervan bewust dat ze over een paar jaar niet meer zomaar standaard spuitschema's in kunnen zetten?

Daar heeft Michel Jansen, via de pilot 'Duurzame teelt tulp en bijgoed' betrokken bij het praktijkprogramma 'Weerbaarheid in de praktijk', zo zijn twijfels over. Volgens hem zijn proeven met weerbare teeltsystemen belangrijk om bewustwording te creëren bij tulpentelers om stappen te zetten.

Botrytisbeheersing

Jansen praatte onlangs tijdens de inspiratiebijeenkomst over het praktijkprogramma betrokkenen bij over de bijbehorende proef 'Botrytisbeheersing met groene en chemische middelen'. Deze proef ligt bij onderzoekscentrum Vertify in het Noord-Hollandse Zwaagdijk.

Waar Botrytis tulipae vorig jaar nauwelijks tot problemen met vuur in tulpen leidde, is die situatie dit seizoen wel anders. 'Dat komt door het natte voorjaar', stelt Jansen vast. 'Tulpen hebben te maken gehad met bladnatperiodes van soms zestig uur. Dat is funest.' De langetermijnoplossing tegen vuur zit volgens hem in de juiste rassenkeuze en een systeemaanpak, waar beslissingsondersteunende systemen (BOS) aan kunnen bijdragen.

Actuele invloeden

Een BOS is een rekenprogramma dat rekening houdt met actuele (weers)invloeden om tot een advies te komen. Jansen werkt in de botrytisproef met sofwarebedrijf Dacom. Daarvan krijgt hij een waarschuwing als het een geschikt moment is om tegen vuur te spuiten. Overigens kan Jansen nog geen tussentijdse resultaten over de proef melden.

Verderop ligt een proef waar in twaalf verschillende objecten wordt geprobeerd de virusoverdracht door luizen met niet-chemische middelen te beperken. Ook hier is nog niet iets concreets te melden over proefresultaten. Vooral het object met rode schilfers tussen de tulpen en het object waar de bodem is afgedekt met stro, wekten de aandacht van bezoekers.

Gedesoriënteerde luizen

Idee achter deze experimenten is dat luizen gedesoriënteerd raken van deze producten. Zo zouden luizen geen goed verschil kunnen zien tussen geel en groen. Daarnaast wordt beweerd dat luizen de kleur van schilfers en stro associëren met herfst, waardoor de beestjes denken dat ze op een afstervende plant stuiten. Gevolg is dat de luizen het perceel voorbijvliegen.

Akkerbouwer Gert-Jan van Raaij uit het Brabantse Haps deelde zijn ervaringen met weerbaar telen via een videoverbinding. Vanwege risicospreiding boert hij in een groot gebied op zowel zand als klei op een areaal tussen 750 en 800 hectare. Hiervan is een derde biologisch.

Bio gaat goed in droog jaar

Volgens Van Raaij, die gerst, aardappelen, uien, schorseneren, sperziebonen en erwten teelt, verlopen de biologische teelten zowel wat betreft gewasverzorging als opbrengst in een droog jaar beter dan in een nat seizoen. 'Vooral mechanische onkruidbestrijding is in een nat seizoen lastig', weet de ondernemer, die al 25 jaar biologisch boert. 'Schoffelen moet constant doorgaan. In een seizoen als 2023 lukt dat tot dusver goed.'

Zijn areaal is voor 30 procent biologisch. Daarbij past een extensief bouwplan, wat leidt tot een weerbaar teeltsysteem. Omschakelen naar volledig biologisch is voor hem niet aantrekkelijk, omdat daarvoor volgens hem te weinig vraag is in de markt. De teler voegde een paar jaar geleden wintergerst toe aan het bouwplan om te extensiveren.

Geslaagde systeemaanpak

Dit gewas zaait het bedrijf vóór de sperziebonenteelt. Nu blijkt Van Raaij geen problemen meer te hebben met botrytis in sperziebonen. 'Een mooi voorbeeld van een geslaagde systeemaanpak', constateert hij. De akkerbouwer heeft op zijn biologisch areaal 80 procent van de percelen langjarig vastliggen. Dat maakt een systeemaanpak mogelijk.

Van Raaij geeft aan de toehoorders mee dat tulpentelers door bijvoorbeeld mechanische onkruidbestrijding stappen kunnen zetten naar een integrale aanpak. 'Schaf zelf een wiedeg of schoffelmachine aan, zodat je de werktuigen kunt gebruiken wanneer het past. Het is een kwestie van zelf ervaren en leren.'

Integrated Crop Management

Binnen het praktijkprogramma maakt een expertteam een BOS biostimulanten en biocontrol (biologische gewasbescherming), zodat telers en adviseurs beter onderbouwd een keuze kunnen maken over de inzet van deze middelen. Daarbij biedt het BOS een overzicht in de wildgroei aan producten. Integrated Crop Management (ICM) staat aan de basis.

'Dus ook hier betreft het een systeemaanpak', zegt Rik Peters, onderzoeker bij Wageningen University & Research en expertteamlid.

Verschillende aspecten

Voor nu is de ICM-aanpak gebaseerd op aspecten die een adviseur kan doorlopen bij een telersbezoek: de ligging van het bedrijf, het bodemtype, aantal gewassen, meest kwetsbare moment in de teelt(en), teelthandelingen, grondbewerkingen, rassenkeuze, zaadbehandelingen en of de teler al een BOS gebruikt.

Peters: 'Het is onoverzichtelijk om een complete ICM in een schema te bouwen. We splitsen de BOS op in delen en maken een compact document met daarin definities, regels en databanken van en over biostimulanten en biocontrol.'