Kuiken komt volledig gevaccineerd uit ei

Achtergrond Pluimvee John Lamers 12 mei 2023 om 13:00uur

Met in-ovovaccinatie is het haalbaar om alle voor een vleeskuiken noodzakelijke vaccinaties op de broederij uit te voeren. De opbouw van weerstand begint al in het ei. Het kuiken is bij uitkomst beter beschermd en het scheelt arbeid.

Kuiken+komt+volledig+gevaccineerd+uit+ei

Om kuikens te beschermen tegen ziekteverwekkers krijgen ze meerdere vaccinaties. Een deel daarvan krijgen ze op de broederij, een ander deel op het vleeskuikenbedrijf. Met in-ovovaccinatie is het haalbaar om bij vleeskuikens vrijwel alle vaccinaties op de broederij te laten plaatsvinden. Bij hennen blijft altijd nog een deel van de vaccinaties tijdens de opfok nodig.

De belangstelling voor in-ovovaccinatie is groot. Dat bleek bijvoorbeeld tijdens de studiedagen over vaccinatie van Proefbedrijf Pluimvee in Geel en een kennissessie georganiseerd door Hipra en Royal Pas Reform op de Dutch Poultry Expo in Den Bosch.

Voor het vaccineren in het ei zijn door diverse leveranciers technieken en vaccins ontwikkeld. Het vaccineren gebeurt dan rond dag 18, als de eieren vanuit de voorbroedkasten naar de nabroedkasten gaan. De eieren worden eerst geschouwd waardoor niet-bevruchte eieren worden uitgeselecteerd. Daardoor worden ook alleen de eieren waarin een volgroeid embryo zit gevaccineerd.

In-ovo vaccinatie biedt 100 procent zekerheid voor een goede bescherming

Pieter Kühne, dierenarts bij Hipra

Het vaccinatieapparaat maakt met een klein gaatje in het ei. Dat gebeurt met een dubbele naald. De buitenste naald maakt het gaatje en komt maar een klein stukje in het ei, niet verder dan de luchtkamer. Zou de naald een stof van buiten het ei meenemen naar binnen, dan komt dit dus niet bij het kuiken.

Vaccin altijd op juiste plek met slimme dubbele naald

Bij de door Pas Reform ontwikkeld SmartVac in-ovovaccinatie zit er een sensor op de binnenste naald die het vaccin in het amnion (vruchtwater) doseert. Merkt die sensor dat de binnenste naald het kuiken raakt, dan trekt deze zich een stukje terug. Daardoor is het altijd zeker dat het vaccin in het amnion terecht komt. De binnenste naald is niet scherp en kan het embryo daardoor niet beschadigen. is volgens directeur Erwin Prinzen van Pas Reform essentieel. 'Niet ieder embryo is exact even groot op het moment van vaccineren. Vaccineer je op een vaste diepte en er zit een groot embryo in het ei, dan kan het zijn dat de naald in het embryo komt en het vaccin dus niet in het amnion komt.' Voor het vaccineren tegen coccidiose is het essentieel dat een vaccin in het amnion komt, stelt dierenarts Pieter Kühne van Hipra. 'Het vaccin werkt niet als het in het embryo komt. Het kuiken moet het vaccin opnemen vanuit het amnion.' Door de zekerheid die SmartVac biedt is er de mogelijkheid om tegelijk met het vaccineren specifieke voedingsstoffen toe te dienen. Het kuiken komt hierdoor goed beschermd en vitaler uit het ei.

De tweede, binnenste, naald brengt vervolgens het vaccin in het amnion, het vruchtwater rondom het kuiken. Vanuit het amnion neemt het kuiken het vaccin op. Na iedere vaccinatie worden de buitenste en binnenste naald automatisch ontsmet om overdracht van kiemen van het ene naar het andere ei te voorkomen.

Meerdere vaccins beschikbaar

Er zijn verschillende vaccins beschikbaar voor in-ovovaccinatie. Zo is het mogelijk te vaccineren tegen de ademhalingsziekten Newcastle Disease (NCD) en infectieuze laryngotracheïtis (ILT). Ook tegen de darmaandoening infectious bursal disease (IBD) bekend als gumboro is een vaccin beschikbaar net als tegen ziekte van Marek die verlammingsverschijnselen en verminderde weerstand veroorzaakt en de parasitaire darmziekte coccidiose.

'Vooral vaccineren tegen de ziekte van Marek, wat bij traaggroeiende kuikens geregeld voorkomt, is reden om over te schakelen naar in-ovovaccinatie', stelt dierenarts Pieter Kühne van vaccinproducent Hipra. 'Dan ben je namelijk voor 100 procent zeker van een goede bescherming.'

Combineren van vaccins

Niet alle vaccins zijn te combineren, maar er zijn wel verschillende combivaccins op de markt. Die zijn zo ontwikkeld dat het kuiken niet ineens te maken krijgt met bijvoorbeeld drie verschillende ziekteverwekkers waartegen het immuniteit moet opbouwen.

'De opbouw gebeurt geleidelijk', legt Kühne uit. 'Bij gumboro is dat nodig omdat het kuiken nog immuniteit van de hen meekrijgt, maternale immuniteit. Die passieve immuniteit moet zijn uitgewerkt voor het vaccin aan de slag kan met opbouwen van actieve weerstand. Het gumboro-vaccin is daarom beschermd waardoor het pas na circa twee weken beschikbaar komt. Dus nadat de maternale immuniteit is uitgewerkt.

Het afstemmen van de juiste keuze van de in-ovovaccins gebeurt in overleg tussen pluimveehouder en dierenarts. Het kan ook via een service die Pehestat biedt, meldt de daarvan verbonden dierenarts Kristof van Hoye.

'We zorgen dan voor de juiste vaccinkeuze voor het bedrijf', vult Van Hoye aan. 'Daarbij kan een deel van de vaccins via de in-ovotechniek worden toegepast en een ander deel via toediening met spray in de broederij. Voor de meeste situaties is het dan mogelijk dat een vleeskuiken volledig gevaccineerd de broederij verlaat. De vleeskuikenhouder hoeft dan zelf niet meer te vaccineren.'

In-ovovaccinatie kostbaar

In-ovovaccinatie is vrij kostbaar. Dat komt deels door de techniek, maar vooral omdat nog lang niet iedere vleeskuikenhouder er gebruik van maakt. Bij het opstarten verbruikt een in-ovomachine eerst een flink aantal doses om het apparaat te vullen. Zo is het zeker dat op het moment van vaccineren ieder broedei het vaccin krijgt.

Voordeel in-ovo vaccinatie nog niet meetbaar

Het project OptiVac Vleeskip, uitgevoerd op het Proefbedrijf Pluimveehouderij en praktijkbedrijven, vergeleek in-ovovaccinatie met drinkwatervaccinatie. Dit onderzoek laat niet zien dat de gezondheid verbetert en het antibioticagebruik verlaagt. Duidelijk blijkt wel dat in-ovovaccinatie een goede uniforme bescherming biedt, beter dan bij drinkwater- of sprayvaccinatie. Bij deze laatste twee methoden wisselt de bescherming die de kuikens krijgen sterk, omdat niet alle dieren in de koppel eenzelfde hoeveelheid vaccin binnenkrijgen. De goede bescherming via in-ovovaccinatie resulteert in een trend naar lagere voerconversie. Het bespaart ook op arbeidskosten. Daartegenover staan dan wel de hogere kosten van in-ovovaccinatie. In het tweede deel van het project heeft Pehestat, een joint venture van dierenartspraktijken, op tien vleeskuikenbedrijven gekeken of in-ovovaccinatie voordelen oplevert voor antibioticagebruik en prestaties. De prestaties en bescherming waren goed. Enkele vleeskuikenbedrijven kampten echter met poot- en/of coli-problemen waardoor toch antibiotica nodig waren en er extra uitval was. Het effect van de in-ovovaccinatie was hierdoor niet duidelijk.

Het is gezien de opstartkosten dus van belang dat de in-ovomachine maximaal wordt gebruikt. Dan gaan de kosten volgens Van Hoye flink omlaag. De in-ovovaccinatie biedt dan ook altijd de zekerheid dat alle kuikens goed zijn gevaccineerd.

Het is wel van belang dat het in-ovovaccineren goed gebeurt. Dat betekent onder andere dat vaccins op de juiste manier worden ontdooit en binnen de gestelde tijd worden gebruikt. Belangrijk is ook het moment van toedienen tijdens het broedproces. Het mag niet te vroeg of te laat in een kort tijdvenster. Dat betekent tussen 17 dagen en 12 uur en 18 dagen en 12 uur.