Bert van den Berg: 'Het gaat om een volhoudbare veehouderij, niet om minder vee'

Interview Varkens Ilona Lesscher 19 apr 2023 om 06:30uur

Hoe kan het verduurzamen van de varkens- en pluimveehouderij worden aangejaagd? Met die vraag klopte de Dierenbescherming aan bij Connecting Agri & Food, want met het dierenwelzijn moet het voorwaarts. 'Maar we zijn niet blind voor de financiële positie van veehouders', zegt programmamanager veehouderij Bert van den Berg van de Dierenbescherming.

Bert+van+den+Berg%3A+%27Het+gaat+om+een+volhoudbare+veehouderij%2C+niet+om+minder+vee%27

Tijdens de uitreiking van de Deltaplan Veehouderij Awards van de Dierenbescherming eind februari in het Brabantse Cuijck vertelde Gé Backus van Connecting Agri & Food dat zijn organisatie in opdracht van de Dierenbescherming een rapport schreef over stabiele prijssystemen. Die bieden varkens- en pluimveehouders financiële ruimte die ook kan worden gebruikt om te investeren in duurzaamheid, waaronder dierenwelzijn. Een stroom aan reacties was het gevolg.

Overheden staan ook aan de lat om het verduurzamen van de veehouderij te faciliteren

Bert van den Berg, programmamanager veehouderij bij de Dierenbescherming

Van veehouders en ketenpartners kwam de vraag of het rapport kon worden toegestuurd. Eind maart was dat het geval. In het voorwoord geeft de Dierenbescherming aan niet zelf met de inhoud aan de slag te gaan. 'Wij willen anderen handvatten geven en stimuleren om hiermee aan de slag te gaan', schrijft Van den Berg.

Het Beter Leven-keurmerk is van de Dierenbescherming. Waarom dan niet in het verlengde daarvan aan de slag met stabiele prijssystemen?

'Onze kennis en motivatie liggen bij dierenwelzijn. We doen dat vanuit een ethische grondslag. Pak je stabiele prijssystemen op vanuit het Beter Leven-keurmerk, dan kan dierenwelzijn wringen met bijvoorbeeld het inkomen van veehouders. Voor dat inkomen kunnen veehouders en hun organisaties beter zelf opkomen. Je moet ieders rol en expertise gescheiden houden.

'De kracht van het Beter Leven-keurmerk is dat het van de Dierenbescherming is. Retailers pakken het sinds 2007 op omdat de Dierenbescherming zich tot op de verpakking eraan verbindt. Wij nemen daarmee een grote verantwoordelijkheid op onze schouders.'

Met welke elementen uit het rapport gaat de Dierenbescherming wel aan de slag?

'Een gemiddelde vergoeding voor deelname aan het Beter Leven-keurmerk zoals nu wordt gehanteerd, past niet altijd bij alle bedrijven. De Dierenbescherming gaat onderzoeken hoe de vergoeding van de meerkosten beter kan worden afgestemd op het investeringsritme van bedrijven. Breng je daar differentiatie in aan, dan kan dat een veehouder ook stimuleren om een investering naar voren te halen.

'Het idee daarvoor kwam naar voren in gesprekken met supermarkten. Een meer duurzame teelt van bananen wordt ook vaak op die manier gestimuleerd.'

De nu gehanteerde vergoedingen zijn nooit geïndexeerd. Wordt daar ook naar gekeken?

'Voor een stabiel prijssysteem is het relevant om regelmatig de referentieprijs te berekenen, de kosten van deelname aan Beter Leven-keurmerk op een bepaald moment. Het systeem kent nu alleen een plus voor nieuwe criteria, maar er zijn altijd ontwikkelingen waarbij kosten omhoog of omlaag gaan. Met een referentieprijs kan elke aan het Beter Leven-keurmerk deelnemende keten zijn Beter Leven-toeslag indexeren.

'Ketens zijn niet transparant. Zo zijn slachterijen 'penny wise and pound foolish' als ze het voederconversievoordeel van non-castratie naar zich toe trekken, terwijl zij eigenlijk samen met veehouders zouden moeten verduurzamen en het voordeel zouden moeten delen. Voor een stabiel prijssysteem is het belangrijk dat partijen elkaar beter leren kennen, zodat er meer vertrouwen kan groeien.'

Varkenshouders hebben twee slechte jaren gehad. Deelnemers aan het Beter Leven-keurmerk vragen daarom de criteria die in 2025 gaan gelden enkele jaren op te schuiven.

'Ik snap waar de vraag vandaan komt, maar de criteria zijn al in 2010 opgesteld. De datum van 2025 uitstellen zou niet eerlijk zijn ten opzichte van degenen die al wel investeerden in de criteria. Voor pluimveehouders wordt de overdekte uitloop verplicht, maar door de stikstofperikelen worden geen vergunningen afgegeven. Die krijgen daarom vanwege overmacht meer tijd om daaraan te voldoen.'

Er zijn varkenshouders die overwegen om te stoppen met het Beter Leven-keurmerk, omdat er nu geen geld is om de aanpassingen te betalen.

'Dat zou jammer zijn. Ik weet dat ketenregisseurs met degenen die nog moeten investeren zoeken naar oplossingen. Ik verwacht dat tussen nu en 2025 de vergunningverlening en financiering, door de discussies naar aanleiding van het Landbouwakkoord, weer worden vlot getrokken. Overheden staan ook aan de lat om het verduurzamen te faciliteren.

'Halen individuele gevallen 2025 niet door overmacht, dan kijkt de Dierenbescherming of er extra tijd kan worden gegeven.'

Accepteren uw leden dat?

'In 2001 bracht de commissie-Wijffels een rapport uit over de toekomst van de veehouderij met het advies te kiezen voor meerwaardeproductie voor de driehoek Londen-Parijs-Berlijn. Er waren in die jaren veel initiatieven om het dierenwelzijn te verbeteren, maar veel daarvan mislukten. Wij zeiden toen: waarom pakken we dat als Dierenbescherming niet zelf op naar voorbeeld van een keurmerk van onze Britse collega's?

'Onze leden – meer dan 120.000 – schaarden zich daar na een proef eind 2007 massaal achter. Regelmatig peilen wij de stemming onder onze achterban en die staan nog steeds achter deze aanpak. Alhoewel de stappen naar meer dierenwelzijn van hen ook weleens wat vlugger gezet zouden mogen worden.

'In het Landbouwakkoord en het Convenant dierwaardige veehouderij komen, als alles goed gaat, ook heldere stappen om verder te verduurzamen. Zolang het instrument van het Beter Leven-keurmerk werkt, gaan we daarmee door.'

Wat wordt de volgende stap in het Beter Leven-keurmerk?

'De criteria voor varkens worden aangepast. Voor het einde van het jaar willen we met een voorstel komen en volgt een raadpleging. Denk aan meer maatregelen om staartbijten tegen te gaan en ze intact te laten en het vrijloopkraamhok invoeren. In 2036 wordt dat laatste in Duitsland verplicht. Een grote groep Nederlandse vermeerderaars zal daar tussen nu en 2036 in investeren, omdat Duitse inkopers daarom gaan vragen.

'Nederlandse afnemers vragen ons ook naar hele staarten en vrijloopkraamhokken. Perspectief voor de afzet is er dus. Daarnaast lopen de onderhandelingen over het Convenant dierwaardige veehouderij. De vraag is ook: waar zet de varkenssector op in?'

Intacte staarten en het vrijloopkraamhok zijn maatregelen die de kostprijs verhogen, terwijl uit het rapport ook duidelijk spreekt dat 'betaalbaar voedsel dominant' is.

'Dat is zo. We hebben helaas een hele cultuuroorlog rondom vlees. Dat er wat gaat veranderen in de consumptie van vlees mag duidelijk zijn. De Dierenbescherming heeft geen agenda in de zin van bijvoorbeeld halvering van de veestapel. Vlees staat gewoon op de Schijf van Vijf. Voor ons is veel meer de vraag hoe je een volhoudbare, waaronder een nog diervriendelijker, veehouderij organiseert.

'De Dierenbescherming wil daar met dit rapport aan bijdragen. Varkens- en pluimveehouders die onderdeel zijn van een concept of zich verenigen in een producentenorganisatie raken een stukje vrijheid kwijt, maar krijgen daar meer stabiliteit voor terug. Want binnen een concept kun je met elkaar afspraken maken over de verdeling van de lusten en de lasten. Ook die van verdere duurzaamheidsinvesteringen.

'Albert Heijn bijvoorbeeld wil de CO2-footprint in 2030 halveren. Er lopen nu gesprekken over wat dat financieel betekent voor varkenshouders. Die werkwijze wordt de toekomst.'

Drijfveer: dierenwelzijn

Van zijn vak is Bert van den Berg bestuurskundige. Sinds oktober 2000 werkt hij bij de Dierenbescherming. Daarvoor werkte hij als beleidsmedewerker onder andere bij Bont voor Dieren, was hij consultant milieubeleid lagere overheden en was hij actief in de ondersteuning van mensen in de plaatselijke en regionale politiek. Als programmamanager veehouderij bij de Dierenbescherming houdt Van den Berg zich bezig met overleg en lobby. Ook helpt hij bij het opzetten van innovaties en marktconcepten. Zijn drijfveer is het verbeteren van het welzijn van dieren. Van den Berg gaat eind volgend jaar met pensioen. Hij kijkt daarnaar uit, maar noemt de actualiteiten ook wel 'erg boeiend'.