Relaxter varkens houden door later spenen

'Het thema voor onze boerenavond 'Van speendip naar speenwip' bedachten we toen de biggenprijs op 30 euro lag. Nu zit die tegen de 100 euro aan en dan is de situatie anders. Maar daar blijft die niet', schetst Arjan Schuttert van dierenartspraktijk De Oosthof. Hij dook samen met accountantskantoor Countus in de voor- en nadelen van later spenen. 'Voor veel varkenshouders geldt 'massa is kassa'. Dat zit heel diep, maar gaat niet altijd op.'

In de ogen van Schuttert staan tegenover het nadeel van minder zeugen meer dan genoeg voordelen. 'Onze dieren zijn zo goed dat ze ieder jaar een halve big meer produceren. En daardoor werken de meeste bedrijven zich op een gegeven moment zonder verbouwing toch vast. We zetten met elkaar het systeem wel erg onder druk', vindt hij.

De grootste winst van later spenen noemt de varkensdierenarts 'efficiënter boeren'. Wordt er gespeend op vijf weken, dan begint dat al in de kraamstal. De piek in de melkgift van de zeug ligt op drie weken en daalt daarna bij hetzelfde voer. Door de kraamtijd met een week te verlengen, krijgt de zeug nog een week langer de tijd om te herstellen.

'Elke varkenshouder denkt dat een langere kraamtijd slechter is voor de zeug. Nou, dat is niet zo', stelt Schuttert. 'Varkenshouders die ervaring hebben met later spenen geven aan dat de worpgrootte groeit, maar belangrijker is dat de biggen sterker zijn.' De grote winst zit volgens Schuttert in een stabielere voeropname rond het spenen, wat veel minder problemen door colibacteriën en streptokokken geeft.

Een ander niet te negeren voordeel noemt Schuttert het arbeidsvraagstuk. Niet voor niets stappen veel varkenshouders op dit moment af van de Deense zeug, geeft de dierenarts aan. 'Het is lastig om aan voldoende gekwalificeerd personeel te komen. Door later te spenen wordt varkens houden relaxter.' Doordat de speendip veel kleiner is, stijgt de kwaliteit van de biggen en het aantal leverbare biggen. Nederland telt op dit moment zo'n vijftien reguliere vermeerderaars die op vijf weken of later spenen.

Rick ter Haar van Countus rekende aan de financiële impact van op 35 dagen spenen. Uitgangspunt in de berekening is een bedrijf met 1.000 zeugen, 240 kraamhokken en 4.300 biggenplaatsen. 'Het perfecte plaatje voor een weeksysteem.' In de berekening gaat hij ervan uit dat er geen aanpassingen worden gedaan aan de gebouwen.

12 procent minder zeugen

Doordat de zeug een week langer kan herstellen stijgt het aantal biggen in de volgende worp, maar de worpindex daalt. Ter Haar: 'Uiteindelijk komt het erop neer dat op jaarbasis 4.398 minder biggen worden geleverd.' De overstap naar later spenen maakt het volgens hem mogelijk de biggen twee weken later dan normaal af te leveren. Een week extra in de kraamstal en een week extra in de biggenopfok.

Het effect daarvan is dat de biggen gemiddeld 5 kilo zwaarder zijn. Ter Haar: '30 kilo in plaats van 25. In de markt gaan zelfs geluiden op van 7 à 8 kilo zwaarder.' Op bedrijven waar de biggenopfok goed loopt zal het effect minder groot zijn, erkent de Countus-adviseur.

Varkenshouders die later spenen, missen jaarlijks bij een biggenprijs van 55 euro 104 euro aan inkomsten per beschikbare zeugenplaats. Daar staan lagere kosten tegenover. Ter Haar noemt de kosten van het voer voor de zeug, diergezondheid, mestafzet, ki, arbeid en overige kosten. 'Kan er een enting af, dan levert dat ook nog een plusje op.'

Rendement in stand houden

Conclusie bij de gekozen uitgangspunten is dat een zeugenhouder bij een week later spenen bij een biggenprijs van 55 euro het totale rendement in stand houdt, stelt Ter Haar. 'Bij dat bedrag ligt het omslagpunt.'

De grootste winst van later spenen wordt volgens Ter Haar gehaald bij de vleesvarkens. De varkens zijn al zwaarder wanneer ze worden opgelegd, wat zorgt voor een korter groeitraject. Hun voederconversie is gunstiger, -0,05 op basis van onderzoek van Boehringer Ingelheim en MSD Animal Health. De kosten voor het voerpakket kunnen 1 euro omlaag omdat minder startvoer nodig is. De voerkosten per afgeleverd varken komen door het voorgaande 7,52 euro lager uit.

De groei stijgt in potentie met 45 gram per dag, blijkt uit onderzoek van De Heus Voeders. Ter Haar: 'Tel je dat allemaal bij elkaar op, dan verbetert de voerwinst per gemiddeld aanwezig vleesvarken ruim 17 euro. Haal je vervolgens het effect van de hogere rondesnelheid er weer uit, dan resteert een hogere voerwinst per afgeleverd varken van 2,47 euro. De hamvraag is dan: wat is een oudere big je als vleesvarkenshouder waard?'

Voordeel delen

De uitgangspunten van de berekeningen beoordelen de aanwezigen op de Boerenavond van De Oosthof als 'aan de voorzichtige kant'. Wanneer dat in ogenschouw wordt genomen, is het volgens Ter Haar niet onredelijk om het voordeel van de vleesvarkenshouder deels toe te laten komen aan de vermeerderaar.

'In het genoemde voorbeeld kun je denken aan een plus in de biggenprijs van 1 euro. Voor de vleesvarkenshouder blijft in potentie een voordeel over van 1,47 euro. Op jaarbasis betekent dat voor het geschetste zeugenbedrijf een plus van ongeveer 25.000 euro', rekent de adviseur voor. 'De 1.500 euro die wordt gemist in het totale rendement slaat dan om in een plus.'

Later spenen?

Later spenen leeft in de praktijk. Nieuwe Oogst polste daarom via een enquête onder 33 zeugenhouders hoe zij daar tegenaan kijken. Uit de binnengekomen reacties blijkt dat de meesten een weeksysteem hanteren op hun bedrijf. Driekwart van hen voelt niets voor een verplichte speenleeftijd van 5 weken of later. Belangrijkste argument daarbij is dat ze niet terug willen in aantallen dieren.

Andere argumenten die worden genoemd zijn het feit dat de biggen nu al zwaar genoeg zijn, zij bepalen of de zeug staat of ligt. En er is zorg over de rendabiliteit van het bedrijf bij later spenen. Een varkenshouder gaf aan weleens een half jaar te willen experimenteren met later spenen als hij een gesloten bedrijf had gehad. ‘Nu kan het niet uit. Ik wil graag zoveel mogelijk biggen verkopen.’

Een andere varkenshouder geeft aan wel de ruimte te hebben om te experimenteren met spenen op 35 dagen. ‘Voor de gezondheid van de biggen is het gewoon beter en we willen het altijd beter doen.’ Hij geeft ook aan dat hij er nog niet voldoende ervaring mee heeft om er gefundeerd iets over te kunnen zeggen.

Wanneer spenen later dan op 4 weken verplicht wordt, geven 15 van de 33 deelnemers aan daar gemakkelijk aan te kunnen voldoen. Zij gaan bijvoorbeeld minder zeugen houden of ze schakelen over op een ander weeksysteem.

Er is ook een groep die niet terug wil in aantal dieren en daarom wel zou willen bijbouwen. Bij voorkeur investeren deze ondernemers in traditionele kraamhokken. Maar er bestaat grote twijfel of de daarvoor benodigde bouwvergunningen wel rondkomen.