Convenant dierwaardige veehouderij moet toepasbaar, haalbaar en betaalbaar zijn

Een moeizaam proces, zo valt in de wandelgangen te beluisteren bij de partijen die betrokken zijn bij het Convenant dierwaardige veehouderij. Maar meer willen die partijen en voorzitter Bram van Ojik er ook niet over kwijt. Koste wat kost willen zij voorkomen dat wat wordt geventileerd de gesprekken frustreert.

Dat het proces moeizaam is, hoeft niet te verbazen. In november 2021 bracht de Raad voor Dieraangelegenheden de zienswijze 'Dierwaardige Veehouderij' uit. Daarin ligt de basis voor het te vormen convenant. Dierwaardige veehouderij is een item met een 'veelvorming karakter', gaf Chris Kalden in 2022 aan.

Kalden was topman op het ministerie van Landbouw. Ex-minister Henk Staghouwer vroeg hem in het voorjaar van 2022, nog voor de commissie onder leiding van Bram van Ojik (GroenLinks) werd ingesteld, te peilen hoe betrokken partijen in de wedstrijd zitten. En advies te geven over een mogelijke aanpak.

De eerste fase van de gesprekken heeft de voorbereidingscommissie nu afgerond. Inhoudelijk wil voorzitter Van Ojik daar niet op ingaan. Het accent lag op diergericht ontwerpen en de fysieke omgeving tijdens transport en slacht. Een houderijsysteem is diergericht wanneer de behoeftes van dieren het uitgangspunt zijn in het ontwerp.

Wat die behoeftes zijn, heeft Universiteit Utrecht in beeld gebracht in een quickscan. Voor de quickscan maakte de Faculteit Diergeneeskunde gebruik van door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (Efsa) geformuleerde uitgangspunten.

In de week van 20 februari bracht Efsa een rapport uit over het welzijn en de welzijnsrisico's van pluimvee. In augustus 2020 kwam eenzelfde rapport voor varkens uit.

Natuurlijk gedrag

Sleutelwoord in de quickscan bij alle diergroepen is 'ruimte'. Alleen wanneer sprake is van voldoende ruimte in de zin van vierkante meters, ontstaat ruimte voor natuurlijk gedrag. Natuurlijk gedrag is een van de leidende zes principes uit de zienswijze van de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA). De basis onder de principes is de erkenning dat een dier intrinsieke waarde heeft.

Daarnaast noemt de RDA goede voeding en voldoende water, een omgeving die veilig en comfortabel is met een goed klimaat en een goede gezondheid waarbij pijn wordt voorkomen. Zijn de vijf genoemde principes op orde, dan maakt dat een positieve emotionele toestand van het dier mogelijk. Het is in staat om te reageren op een veranderende sociale en fysieke omgeving.

Wie de quickscan doorloopt, kan niet anders dan concluderen dat er een grote samenhang is tussen alle fundamentele gedragsbehoeftes van dieren. Zo hoort scharrel- en stofbadgedrag bij dat van pluimvee. Wanneer dat niet gebeurt, ligt de oorzaak vaak in een tekort aan strooisel of strooisel van slechte kwaliteit. Strooisel speelt ook weer een rol bij het uitoefenen van exploratie- en scharrelgedrag.

Foerageren, wroeten en snuffelen horen ook bij het natuurlijke gedrag van varkens. In systemen die bewegingsvrijheid beperken en in kale, prikkelarme omgevingen, worden deze gedragingen beperkt. En dat geldt ook wanneer een kalf niet opgroeit met de moeder in een kudde die varieert in leeftijd.

'We beginnen niet bij nul'

Verder gaat het bij een diergericht ontwerp over zaken als daglicht, een gezond stalklimaat, uitloop naar buiten en goed voor de eigen nakomelingen kunnen zorgen. 'De stappen die in het convenant worden vastgelegd zijn ongetwijfeld fiks, maar we beginnen niet bij nul', zegt Kalden daarover.

Hij merkte in 2022 ook op dat voorkomen moet worden dat het idee ontstaat dat er nu geen sprake zou zijn van dierwaardigheid in de veehouderij. In de tweede gespreksfase die nu bezig is, komen thema's aan bod als diergezondheid, voeding, transport en slacht. Maar ook onderzoek en innovatie. De sectorspecifieke uitwerking van het convenant volgt in een later stadium.

Voor LTO Nederland en de Producenten Organisatie Varkenshouderij ligt het accent in de transitie naar een dierwaardigere veehouderij op integraliteit. De keuzes die gemaakt gaan worden, moeten passen bij de keuzes die gemaakt worden in andere bepalende dossiers als klimaat en stikstof. Verder moet de inhoud van het convenant praktisch toepasbaar, haalbaar en betaalbaar zijn.

Uitgangspunt voor wetgeving

Wanneer het Convenant dierwaardige veehouderij vraagt om aanpassingen en de consument daarvoor betaalt, zal geen enkele veehouder daar problemen mee hebben. Dit stelt varkenshouder en RDA-lid Annechien ten Have-Mellema. De zorg zit volgens haar in het feit dat landbouwminister Piet Adema het convenant als uitgangspunt wil nemen voor wetgeving.

Die wetgeving wil Adema nog voor het einde van de kabinetsperiode gereed hebben. Ten Have-Mellema: 'Worden bovenwettelijke maatregelen bij wet geregeld, dan is de boer de underdog. Die draait weer op voor de meerkosten. De markt zal zeggen: minister, bedankt voor het regelen van een beter dierenwelzijn. Wij hoeven niet te betalen, want het is immers bij wet geregeld.'