Verkiezingsuitslag dwingt kabinet tot herziening beleid

Sinds de verkiezingen heeft de BoerBurgerBeweging (BBB) een stevige vinger in de pap gekregen in Provinciale Staten en de Eerste Kamer. Juist die plekken zijn cruciaal om het stikstofbeleid van het kabinet uit te voeren. De provincies zijn verantwoordelijk voor een praktisch deel van de uitvoering van het stikstofbeleid. Nieuwe wetten hebben goedkeuring nodig van een meerderheid van de Eerste Kamer.

De visie van BBB op stikstof verschilt van die van het kabinet. Partijkopstuk Caroline van der Plas noemde onlangs twee punten waarop de partij geen compromissen wil sluiten. Zo is BBB tegen het onteigenen van boeren. Ook vindt de partij de doelstelling om in 2030 de stikstofuitstoot te halveren niet haalbaar. Halvering in 2035 noemt BBB ambitieus.

Europese Commissie

Maar hoe moet het volgens BBB dan wel? Van der Plas heeft daar ideeën over. Nederland heeft een te strikte interpretatie van Europese regelgeving, dus de oplossing ligt bij de Europese Commissie, zegt ze. 'Brussel geeft aan dat er binnen de Vogel- en Habitatrichtlijn ruimte is om het beleid aan te passen.'

Ook heeft de partij samen met JA21 een initiatiefnota opgesteld. Daarin dragen zij oplossingen aan om Nederland van het stikstofslot te krijgen. In de nota wordt voorgesteld om de kritische depositiewaarde alleen als hulpmiddel te hanteren bij natuurherstel en een goede staat van instandhouding van de natuur. Uitgangspunt van het stikstofbeleid is volgens de nota de werkelijke staat van de natuur.

Drempelwaarde

Als tweede punt willen de partijen een drempelwaarde van 1 mol per hectare per jaar. Het advies van TNO waarop dit is gebaseerd, stelt dat activiteiten die onder deze drempel vallen, opgeteld tot een verslechtering van de natuur kunnen leiden.

Als derde punt willen BBB en JA21 een scheiding van ammoniak en stikstofoxide. Dat maakt het niet mogelijk dat een bedrijf dat stikstofoxide uitstoot, dit compenseert door bedrijven op te kopen die ammoniak uitstoten. De nota moet nog worden behandeld in de Tweede Kamer.

Het kabinet heeft de suggesties van BBB en andere partijen om het beleid aan te passen tot nu toe altijd naast zich neergelegd. Stikstofminister Christianne van der Wal liet direct na de verkiezingen weten dat zij verwacht dat het beleid overeind blijft. 'We hebben dit dossier decennialang voor ons uitgeschoven. Uitstellen kan niet, ook juridisch gezien niet. Zonder stikstofbeleid kun je gewoon geen vergunningen verlenen. Ik ben ervan overtuigd dat provincies tijdens de onderhandelingen daarin toch ook weer keuzes moeten maken.'

Signaal van de kiezer

Premier Mark Rutte bracht een dag later meer nuance in die woorden. Hij zei dat de verkiezingsuitslag 'een rol van betekenis' gaat spelen bij besluiten van het kabinet over het stikstofbeleid. Hij noemde de verkiezingswinst van BBB een 'onmiskenbaar signaal van de kiezer' dat uiteindelijk ook 'impact' zal hebben op bepaalde dossiers.

Rutte wees erop dat draagvlak bij de aankomende besluiten op het gebied van stikstof – en klimaat en migratie – van wezenlijk belang zijn. Daarbij moet het kabinet niet alleen op zoek gaan naar genoeg zetels in de Eerste Kamer, maar ook luisteren naar het signaal van de kiezer, benadrukte de premier. Tegelijkertijd kan het kabinet voor een meerderheid in de Eerste Kamer ook proberen steun van PvdA/GroenLinks en Volt te krijgen.

Het is volgens Rutte nog te vroeg om te zeggen hoe de uitkomst van de verkiezingen precies vorm krijgt in beleid. Hij wil afwachten welke coalities en colleges van Gedeputeerde Staten in de provincies worden gevormd. Hij noemde het 'logisch' dat BBB daarin als grootste partij in iedere provincie een 'leidende rol' zal spelen.

Doel 2030 loslaten

De premier zei nog niet of hij bereid is om de harde doelstelling los te laten dat in 2030 de stikstofuitstoot moet worden gehalveerd. Hij zei dat Johan Remkes in zijn stikstofrapport al had geschreven dat er tussentijds moet worden geëvalueerd. Daarmee is de deadline volgens hem niet helemaal waterdicht.

Ook CDA-voorman en vicepremier Wopke Hoekstra bood een opening. Hij zei dat het kabinet niet zomaar door kan gaan 'op stijl en inhoud' zonder iets te veranderen. Hij vindt dat het kabinet naar de 'grote dossiers' moet kijken, zoals stikstof. Eerder al liet hij weten dat 2030 wat hem betreft niet heilig is.

ChristenUnie-fractievoorzitter Mirjam Bikker liet onlangs blijken dat ook haar partij flexibel wil omgaan met dat doel. D66-fractievoorzitter Jan Paternotte ziet geen ruimte om van standpunt te veranderen waar het op stikstof aankomt. 'We vinden een week na de verkiezingen niet ineens iets anders dan een week voor de verkiezingen.'

Piekbelastersaanpak

De komende tijd moet duidelijk worden waar de kabinetspartijen en BBB elkaar kunnen vinden. Over de piekbelastersaanpak van het kabinet is, met uitzondering van onteigenen, consensus. Verder willen alle betrokkenen het land van het slot hebben. Ook BBB wil woningbouw mogelijk maken en PAS-melders legaliseren. De vrijwillige opkoopregelingen, waar BBB niet tegen is, kunnen ruimte bieden.

In de provincies vindt de BBB mogelijk al medestanders. Een aantal provinciale fracties van CDA en VVD is kritisch op het stikstofbeleid van het kabinet en voelt weinig voor het onteigenen van boeren. Daarmee staat de deur op een kier voor samenwerking met BBB.